نبشتہ کار : دُرشین بلوچ
ھمگـام بلوچی
میر مہراب خان اھمدزئی بلوچ (دوم ۔ 1831 داں 1839) بلوچانی گوستانکءِ یک نامداریں کارستے که سرجمیں بلوچستان ءِ نام ءُ بچار ءِ چیدگ اِنت . روبرکتی ایشیا ءِ راجاں خان میر مہراب خان یک مزنیں راج دوست ءُ وتن دوستے ءِ بستار ءَ گِندگ کیت. وھدےکہ برطانیہ ایشیائی ءُ دگہ ملکانی سرا وتی دست دور دات و زورانسری ڈیھاں ایر دست کنگ ءَ بیت گڈا بلوچستان ءّ توکا ہم اتک ات . برطانیه ءَ بلوچستان ءَ چے گوزگ لوٹ اِت ءُ اوگانستان ءِ سرا قبضہ کنگ لوٹ ات. اے ہماں وھد ءَکہ برطانیه ایسٹ انڈیا کمپنی سک مھکم تر بوان ات ءُ اشی چم په دیمی ملکان ات انت ، اوگانستان ءُ بلوچستان ءِ ایردستی ءِ پندلاں سازگ ء ات ۔ خان مھراب خان ء بلوچستان سرا ایر دست کنگ ءَ نیشت ، مھراب خان بلوچی ریاست ءِ راجی سروک ات ،افغان ریاست ہمساھگ ءُ گھوانڈی ات .اوگانستانءِ بادشاہ شاه شجاع ، چه بادشاہی ءَ امیردوست مھمد ءَ کَشتگ ات ءُ ملک ءِ سروک جوڈ بوتگ ات۔
شاہشجاع ریاست کلات ءَ کئیت ءُ خانکلات ءِ کر ءَ باھوٹی بیت ، وھدے اوگانستانءِ ھاکم میردوست مھمد، خان کلات ءَ چے لوٹ کنت که شاہ شجاع ءَ منی دست ء بدیے ، بلے میر مھراب خان بلوچی دودانی شرف ءَ برجم دار ایت ءُ وتی باهوٹ ءَ رکین ایت، ءُ دراہ ءُ سلامتی ءَ ایران ءَسر کنت انت . لہتیں وھد ءَ شاہ شجاع ایران ءَ نند ایت ،پدا انگریز ءُ پنجاب ءِ راجہ رنجیت سنگھ ءِ کمک ء گوں دوبرا اوگانستان سرا ارش کنت ،میردوست مھمد بے جنگ ءَ تہت ءَ یلاکنت ءُ تچیت ، شاہشجاع پدا وتی بادشاہی ءَ کٹ ایت بلے شاہ شجاع وتی ملک ءِ آجوئی ءَ پہ وتی ھکومت ءِ ھاترا زوال کنت ،انگریزءِ ہمے کمک ءِ بدل ءَ اوگانستان ء وتی کالونی ئے جوڑ کن انت ءُ شاہ شجاع ءَ وتی نیمگ ءَ چے اوگانستان ءِ ھاکم ٹہین ایت ہمے وڈا اوگانستان انگریزانی کالونی جوڑ بیت ۔
ہمے وھدا کہ انگریز اوگانستان ءِ نیمگ ء رو انت ، بلوچستان ءِ بولان ءِ دگ ءُ دگہ بازیں دمگاں مڑدماں انگریز لشکر ءِ سرا ارش کرتگ آنت ءُ تاوان اِش داتگ۔
خان کلات ءَ چہ موکل لوٹگ بیتگ ات بلے میر مھراب خان ءَ موکل نداتگ ات. اوگانستان ءِ تہا میردوست مھمد ءِ ھکومت ءِ ھلاسی ءُ شاہ شجاع ءِ نادینگ ءَ پد انگریز ءَ چم بلوچستان ءَ داشتگ آنت ، پرچہ کہ خان کلات ءَ وتی ہمساھگ ءِ ھلاپ ءَ کمک نہ کتگ ات ۔ اوگانستان ءَ چے انگریز افسر که کوئٹہ کاینت ءُ برگیڈیئر ولشائر خان کلات ءَ یک ترندیں نمدی ئے را دنت که زوت وتارا شاہ شجاع ءِ دیما کوئٹہ ءَ سر بکن ۔ بلے خان کلات اے نمدیءَ سک ایرجنت ءُ گشیت کہ من یک آجوئیں راجےءِ وت واجہیں ھاکم آں ۔ میر مھراب خان ترندیں پسوئے رائی کنت اِت ” او انگریز واکدار کمو ھوشءُ سما بکن، منی سرا وتی چوشیں زِبری پیشمدار ، داں ہما روچ ءَ کہ من تہت ءِ نشتگ آں ، گوں وتی بہت ءُ مردی ءَ نشتگ آں ، ھدا ءِ پیگامبر شاھد انت که منی گوں جوریں بداں جنگاِنت ” اے گپاں چہ پدر انت که خان یک تمرد ءُ مھکمیں ءُ بھادریں سروک اَت۔ بلے ہما وھدے جاورانی سرپدی واستہ کلات ءِ شاہی دربار ءِ چمشانکے المی اِنت ۔ خان کلات ءِ دربار ءَ داؤد مھمد گلزئی، اکوند فتح مھمد ، مھمد صدیق، ملا مھمد ھسن ءُ سید شریپ مھمد ءِ وڈیں مردماں جاگہ گپتگ اَت۔ اے ھماں مردم اتاں کہ اشاں وتی جندئے پائدگ ءَ ابید بلوچ ءِ ریاست ءَ گوں ھچ کار نیست اَت، یک دومی ءَگوں پہ وزیری مشیری ءَ مڑگ ات آنت ، پہ سرزمین ءَ ھچ وپا ءُ مہر نیست اَت اشاں گوں بلوچ راج ءُ ڈیھہ ھچ دوستی نیست ات۔ اے وھد ءَ ھمے وزیرانی پندل ءُ کارستاں میر مھراب خان ءُ بازیں قبائلی سردار وت ما وت یک دومی دژمن اتاں ، دومی نیمگ ءَ کلات ءِ ھماں وزیر که بلوچ نہ اتاں ، آں دگرانی کارمند جوڑ بوتگ ات انت ۔ کلات ریاست ءِ ھکومت سک نزور تراِتگ ات ، قبائلی سردار انگریز ءِ کمک کار جوڑ بوتگ اتاں ۔ کارڈ لمپڈ وائسرائے هند ءِ نیمگ ء چے کلات ءِ سرا ارشءِ ھکم برگیڈیئر ولشائر ءَ رسیتگ ات ،بلےاے درسیں نگیگیں جاوراں ھم خان میر مہراب خانمھکمات ، وتی سرڈگار ءَ ندر بوتگ چه ھچ چک ء پد نئے ات ۔ لالا ھتورام ” تاریخ بلوچستان” توکا نبشتہ کنت که انگریز لشکر ءِ نیمگ ء چے خان ء پیگام دئیگ بیت که ” انگریزءِ دیما سر ءَ جہل بکن ، ءُ انگریزءِ ھاکمی ء بہمن ءُ کلات ءِ ماڑی ( کلات) ءَ یلا کن” ۔ اے وھد ء خان یک کسانیں پوجے همراہ ات ، جھالاوان ءُ سراوان ءِ قبائلی سردار خانءَ چے دزکش بوتگ اتاں ،گوں دژمنءھمراہ اتاں ، بلے اے چکاس ءِ وھد ء خان مھکم بیت ءُ دژمنء گوں جنگ ءِ جار ءَجنت . دربار ءِ اکوند مھمد صدیق وتی پارسی نبشتاک ” تاریخ خوانینقلات ” تہا نوشتہ کنت که ” لہتے وزیر ءُ دربار ءِ مڑدم خانء را سوج دیئنت که گوں اے کسانیں لشکر ء انگریز ءَ گوں دیم پہ دیمی جنگ نہ نبیت ، سلاہ بکن انگریزءِ گوما ۔ بلے خان میر مہراب خان ھچ وڈا انگریزءِ دیما سر جہلی ءُ وتی سرزمین ءِ گلامیمنگ ءتیار نئے ات ، خان ء گْوشت شاه شجاع ءَ انگریز ءِ لشکر ءِ گوما اوگانستان قندهار ءُ کابلقبضہ کرتگ انت. لندن ءبگرداں کابلء انگریز ءِ بادشاہی انت ، بلے من وتی سر زمین ءَ یل کناں کجا برو آں ؟ ات سر زمین مناں ،ازت ءُ پجار داتگ ،منی پس پیرکاں وتی زور ء گوں ھکومت کرتگ ،وتی ھون داتگ په ڈیہھ ءِ رکینگ ءَ گڈا من پرچہ وتی سر ء کربان مکناں ؟ میر مہراب خان گوشتگ کہ من وتی زمین ءِ یک یک انچ ءِ پہازگ ءَ په وتی ھون ریچ آں ، مرچی منی زمینء منی ھون دکار انت من وتار کربانکناں ” _ لاله ہتورام وتی کتاب “تاريخ بلوچستان ” آخوند محمد صدیق پارسی کتاب ءُ خان احمد یار خان وتی کتاب ” قوم بلوچ و خوانین ء بلوچ” اندر ءَ گپ کنت ءُ گشیت خان مہراب انگریز ءِ ارش سرپد ات ، وتی سرجمیں سردار ءُ لس بلوچ ء اسلامی جهاد ءِ لوٹ داتگ ات ،پہ قوم ءِ گیرت و بلوچ ءِ زمینءَ ۔ میر گل خان نصیر وتی کتاب ءِ “تاریخ بلوچستان” میجر ولشائر قلات ے نیمگ ءَ روان بوتگ ساروان ءِ مستونگ سرداراں میجر ولشائر وش اتک کتگ ءُ راشن ءُ انگریز لشکر ءِ اسپاں واستہ کاہ ءُ ورگ ہم داتگ ءُ ندارگ چاراتگ خان ءِ کمک نکرتگ .انگریز ءِ لشکر میجر ولشایر ءِ سروکی ءَ 13 نومبر 1839 ءَ قلات رَستگ انت .اے وهدءَ خان ءِ کِرّا یک کسان ایں لشکر اَت ،جنگ بندات بوت توپک ءَ حوصله ءِ گوما ، بلوچاں بے دروریں جنگ اشکتگ ،بلوچ لشکر ءَ ہما وهدءَ داں انگریز ءِ لشکر ڈنّ ءَ داشتگ داں کہ دژمن ءِ لشکر قلعه/ کلات ءِ یک دروازگ پروشت اِت ءُ کلات ءِ توکا پترگ انت ۔ خان وت گوں سنگتاں اوار جنگ کتگ ، ءُ نمیران بوت ۔ میرمہراب خان ءَ گلامی ءُ سر جہلی ءَ چے شہید بوئگ گیچین کتگ۔ اے جنگ ءِ خان کلات ءُ بلوچ لشکر ءِ بھادری ءِ ستاہ انگریز شکر ءِ سروک میجر ولشائر ءَ ھم کتگ ۔ دژمن لشکر وهدے جنگ کٹگ ءَ پدا کلات ءَ قبضہ کناں ،چار انت که خان شهید بوتگ ءُ زحماش انگت دست ءَ بوت ۔
میر مہراب خان ءَ ابید بلوچستان ءِ گوستانک پورا نبیت.خان بلوچانی گڈی آزات و وت مختار ایں حکمران بوتگ ،نه افغانستان ءِ مستری مناتگ نه انگریزءِ دیما سرجہل کتگ. خان ءِ نمیرانی ءَ بلوچستانانگریزانی دست ءَ شُت اَت بلے خانءَ وتی سَر پہ زمین ءِ رکینگ ءَ کرتگ ءُ مارا ہمے پیگامداتگ ءِ وتن ءَ ھچ چیز شر تر نئے انت ۔ بلوچ راج خانمہراب خانءَ را لالشہید توار جنت ، خان بلوچ ءُ بلوچستان ءِ تاریخ ءِ توکا ابدمان انت ۔
