آزمـــــــانــــــك
—————
كريم بلوچ _ تـَهـل
هر نيمگ ءَ بهار و بهارگاه ءِ نيكيں و آباتيں ندارگ اتنت . پلاں په
نازے وتی رنگانی زيب ءَ پيش داراں ، و پل بواں ، گوں وڑ وڑيں مرگانی توار
ءِ زيمل ءَ ، جهانی بهشتے جوڑ كتگ ات .
هر نيمگ ءَ سهدارانی چكانی وت سماييں دركّ و دَؤر و تِرَڈگ ات .
سهدارنی چمانی بَل و برانز ، آهانی دل ءِ وشيانی پدر كنوك و گوشوك ات .
دنيای ءَ دگه ساچے مانرپتگ ات .
چكانی گـَـل و ليب و گوازياں باز زيبناك و پر شون ات . چكانی دلاں
نه زنگے ، نه كِست و كينگے ، نه كجام نيكراهيانی دُژمنی يـے هچ گِندگ نه
بيگ ات . چكانی دوستی و مهر ءَ پر وتا دگه رنگ و ندارگے گون ات ، گوئشے
آهاں بهشتانی پرياں چه ودی و اے ڈگار ءَ په گـَـل و شاده و لـَيب ءَ
آتـكگ انت . آهانی ليب و شادهاں هما تام و وشی هوار ات كه چم چه آهانی
گِندگ ءَ سير نه بَيگ ات .
اے چكانی نيام ءَ دو كسان ساليں بچلك ءِ دوستی و مهر ، كه هنون
آهاں رستگ و نوك ورنا بيتگ اتنت پهكان ءَ هيران كتگ ات . اے دوئيں ، گوں
يك و دگر ءَ ، چو دو جاڑين و همزاتيں سنگت اتنت . گوں همدگه گِين و ساه
اش بهر ءَ كت . پهك آهانی دوستی ءِ جادويی بند ءَ چه هبكه و هيران اتنت .
آهانی سنگتی ءِ سرا پهكاں حسد بيتگ ات .
ملكانی ايمنی ، بكشوكيں بهار و هـَـزّام ءِ پره دَستی ، ناوشی و
شدتانی كوهنيں گپ و هبراں بيگواه كتگ ات . وانگ و زانگ ، بازانی راه ءَ
روشن ، و زند ءَ رنگ و بو داتگ ات . ڈكـّی په بازاں كوهنيں گپ و هبرے
بيتگ ات . راجانی بچ و پدريچ هور و هواری ءَ نوكيں منزلانی نيمگ ءَ گام
زيراں و روان اتنت . نـيـكـراهـيـانی نا وَشيں و دژمنی گپاں كم كم شموشگ
بيان اتنت .
منگاس اشوتيان ، ارمنی بچلكے ات كه آئی ءِ پس و پشتپداں عيسوی دين و
نيكراهی ءِ منوگر اتنت و ايلماز سوسون آذربايجان ءِ تركے ات كه آئی ءِ
مردم اسلام ءِ منوگر و مـَنـّـوك اتنت . اے هردوئيناں باكو ءَ چه دور ،
آذربايجان ءِ نخجوان ءَ نشتگ و آبات اتنت . آهانی مردم سدانی سال همساهگ
و همدر بيتگ اتنت و بازيں گپ و هبر اش ديستگ و يات اتنت . گپ و هبر ءَ تو
بــِـلّ ، دهانی جنگ و چوپ و كشت و كوش اش وتی چماں ديستگ و آهانِی دل ءِ
ساپی و پَلگاری ءَ پولنگ ، زبر و ريش كتگ ات . اے جنگ و چوپ پهك بازيں
سالے ءَ پيش بيتگ اتنت ، بلكيں كسے آهاں شموشتگ ات ، بلكين كسے آهاں هوار
نه بيتگ و آهاں نه ديستگ ات ، بلے بازينے چه نخجوان ءِ كوهنيں مردم ، اے
جنگ و چوپاں هوار ، و باز كس وتی سياد و آزيزيں مردمان ءَ هم ، همے جنگاں
گار كتگ و لاشاں ڈگار ءَ كـَلّ كتگ اتنت .
ايشانی دوستی و سنگتی دگه گپے ات و آهانی مردمانی پگر و هيال دگه .
سدانی گـَشت ايلماز سوسون ءِ سياد و مردم آئيا گوئشت كه گوں ارمنياں
دوستی و سنگتی مكن ، گهتر انت كه گوں وتی آذربايجانی مردماں دوستی و
سنگتی بكن ئے تا كه گوں ارمنياں . ارمنياں مئی وشنياتك انت ، همے گپ
سدانی گـَشت منگاس اشوتيان ءَ هم گوئشك بيت كه آذربايجانيانی گون ءَ
سنگتی مكن ، كه آهاں مئی هونی وشنياتك انت و … بلے اے دوئينانی سنگتی
وتی جاه ءَ هنچو برجم و كوهيں كلات ءِ داب ءَ ، هر وڑيں گپانی گون ءَ
جـَـكِـتـَـگ و اوشتاتگ ات . آهانی جواب مدامی داب ءَ يك ات ، كه ما را
مئی سنگتی وش ءَ بيت ، ما كس ءِ كوهنيں گپانی پُشت ءَ نه گـَرديں .
…بلے ايلماز سوسون ءِ پيريں بَلـّـُـك كه هنون گندل و نپاد ءِ باهوٹ ات
، گون آئی ءِ جوابانی اشكنگ ءَ ، وتی تهل و سارتيں ارسانی جمبر و رگاماں
داشت ءَ نه كت . دل سير ءَ گريت ئی و پدا چپی ءَ نِشت و بے موچ ءَ بيت .
ايلماز سوسون ءَ هم وتی بلك سك دوست ات ، كديں كديں هيران بيتگ ات كه
پرچا آئی ءِ دلدوستيں بلك چو هشك و پريشان و بــِـرّ ءَ بــِـرّ ننديت و
ارسان شلينيت .
يك برے نه ، سداں گشت ايلماز سوسون وتی بلك ءَ همے نه وش و
كـُچـّليں رنگ و پيم ءَ ديستگ ات . وت هم هشك و هيران بيتگ ات كه منی بلك
ءَ چے انت ، آئيا چے بيت ؟ بلے هچ داب وتی بلك ءِ رنج ءَ سرپد نه بيتگ ات
. جی هو رنج . پر چا كه بلك ءَ دردے نيست ات ، اگن هم دردے هست ات ، مان
آئی ءِ دل ات .چشيں درد يا رنجانی دوا و درمان نه بيتگين انت .
بلك دگه برے وتی نواسگ ءَ گوئشت : ارمنی و عيسوی مئی هونيگيں مردم
انت ، مئی سدانی مردم اش كشتگ و بے ازّت كتگ . مئی و ايشانی سهل بندی نه
بيتگيں گپے انت .
ايلماز سوسون هم بلك ءَ جواب ديان ات : منی دلدوستيں بـَـلّی ،همے گپ
ءَ ارمنی هم گوئشگ انت كه آذربايجانی و مسلمان ، مئی هونی مردم انت ، مئی
پيرينانی هون اش پر انت . منی بلك ! كشت و هون ءِ ديما ، كشت و هون داشت
نه كنت . سر ءَ سارت كنئگ لوٹـيـت . آس و آچش ءِ تـوسـيـنـگ ءِ راه ، وتی
هـمـسـاهگانی در ديگ و سوچگ نه انت .
– منی وشدليں نواسگ ، هدا ترا هزار سال سبز كنات . منی دل ءِ درد و
رنجاں ، منی سهتگيں چم و روكيں دل ءِ زراباں تو چه كو زان ئے و سرپد بئے
!
– چون منی بلك تو لوٹ ئے كه من وتی دوستيں سنگت منگاس اشوتيان ءَ به
كشاں كه تئی دل سارت به بات يا تو لوٹ ئے كه آهاں منا به كـُش انت ،
بلكين تئی دل سارت به بات …
گوں نواسگ ءِ اے هبراں ، تو گوئشے بلك ءِ جان ءَ آسے ماں كپت . گريت
و چيهال ئی جت : منی سَؤليں نواسگ ، منی چمّ ءِ روك ، جهان بے ترا هچ يك
دمے مبات ، اے چونيں گپ انت كه تو اش كن ئے . منی چمانی روك ، منی هست ،
منی باندات ، منی نام توئے … اے چونيں هبر انت كه تو اش كن ئے ، تو لوٹ
ئے منا زندگ ءَ كـَلّ بكن بلے اے هبراں مكن … ارسانی شل گوارگ ات و كس
آهانی ديما داشت ءَ نه كت .
پـُـرّيں ساهتے بلك گريت . نواسگ هرچی وس كت و چه وتی بلك ئی پهلی
لوٹ ات ، بلے هچ په هچ ات . بلك ءِ گريوگ و هڑوسكگانی توار گار بيت ، بلے
هنگت هيسكگاں و چم ءِ شـَل ئی بند بيگ ءَ نه زانت .نواسگ وتی پيريں بلك
ءِ كش ءَ نشتگ ات و هنون وت هم گريوان ات . چو روچ گوئست و شپ بيت .
شپ ءَ بلك وتی نواسگ ءَ توار كت . وتی كـَش ءَ نادينت و گوئشت ئی :
– كوهنيں زمانگاں ماں ، هست ات يك نيزگاريں مردے . آئيا چه دنيای ءِ
مال هست ات پك ڈاچی ييں هـُشترے . هـُـشتر زنك و بر كت و مرد هِــرّے ءِ
واجه بيت . يك روچے پر اے نيزگاريں مرد ءَ مهمانے آتك . مرد ءَ مهمان ءِ
اِزّت ءَ ، هـُشتر ءِ هــِـرّ ءَ كـُشت و هـَلار كت . اے مرد نزانت و
هـِرّ ئی ماتيں ڈاچی ءِ چمانی ديما سر بـُرّ اِت . ماتيں كه وتی هـِرّ ءِ
كوش ، وتی چماں گوں ديست ، چمان ءِ ارسی شَلت و رچاں بيت انت . اے ارس
كديں بند نه بيت انت . كم بيت انت ، بلے بند نه بيت انت . تا كه هشتر ءِ
ارسانی كانيگ هـُشِـت و هـُشك بيت انت . اے هشتر ءِ چمانی روك هم كم بيت
انت . اے گپ ءَ چه چنت سال گوئست ، بلے هر بهارے ڈاچی ءِ چمانی ارس هار
گِپت انت و روان ءَ بيت انت ، پرچا كه بهارگاه ات كه آئی ءِ هـِـرّ ءَ
آئی ءِ چمانی ديما كشت اش .
اے گپ كوهن بيت . نيزگاريں مرد هم پير و كومپ بيتگ ات . يك روچے وتی
كـَـلينگ ءَ كه هـُشتر ئی بستگ ات ، شت . ديست ئی كه هشتر گار انت .
بلكين كسے آئی ءِ هشتر دزتگ ات . هشتر ءِ پد جَنـَـگ ءَ گلائيش بيت . يك
روچے وتی هشتر ئی ديست كه كسے آئيا بازار ءَ بها كنگ انت ، ديما شُت و
گوئشت ئی : اے منی هشتر انت . منی هشتر ءَ منا بدئیت .
سوج اش كت كه ترا كجام كاگد و نشانے هست انت كه اے هشتر تئيگ انت .
مرد گوئشت ، منا كجام كاگد و سندے نيست . بيا كه ما و شما دادجاه ءَ روان
. بــِـلّ تا كه دادجاه مئی و شمئی گپ ءَ به گيشينيت .
آهان دادجاه ءَ شت انت ، دادجاه چه مرد ءَ كاگد يا نشانيانی پول ءَ
كت . مرد گوئشت : جی هو منی هشتر ءِ نشانی هميش انت كه آئی ءِ دل كـَپ
انت . شما هُشتر ءَ هلار كن اِت ، اگں دل ئی كپ ات ، منيگ انت ، آئی ءِ
گوشت ءَ هم منا بدئيت و آئی ءِ بَدل ءَ دگه زندگيں هُشترے هم منا بدئيت
. اگں دل ئی كـَپ مه بيت ، آئی ءِ گوشت ءَ هم هما بزور انت ، منا دگه
هشتر ءِ گِرَگ ءِ جوازت وا نيست ، بلے من تيار اوں كه يك سالے په همے
مردماں مُپت ءَ بيگاری بكشاں . شـَر جنوك چه مردماں پول كت كه جی هو مرد
ءِ گپ شما مَنّ اِت .
آهاں جواب دات : جی هو واجه ! ما را هم همے گپ په سر و چمان انت .
گڑان واجه شَرجنوك گوئشت كه هـُشتر اش گـُڈات . دل اش چار ات . ديست
اش كه هُشتر ءِ دل پـَكـّا پرشتگ و دو كـَپ انت . هم هشتر ءِ گوشت و هم
دگه زندگيں هشترے اے نيزگاريں مرد اش دات انت .
آهر ءَ شرجنوك چه نيزگاريں مرد ءَ سوج كت كه تو چون زانت كه اے
هُشتر ءِ دل پرشتگ ؟ نيزگاريں مرد گوئشت كه من چو رد كپتگ و اے هشتر ءِ
هِـرّ ءَ آئی ءِ چمانی برابر ءَ كـُشتگ و هلار كتگ ، اے كار ءَ چه رند ،
اے هشر ءِ ارس چـُرّتگ انت تا كه هشك بيتگ انت . بازيں سالے گوئستگ انت ،
بلے آئی ءِ ارسيگيں چماں هما داب ءَ ارساں چول وراں بيتگ انت .
منی نوك بهاريں نواسگ ! هشتر وتی هـِـرّ ءِ كوش ءَ نه شموشيت ، مردم
چون وتی هون و آزيزانی هون ءَ شموشت كن انت .
========
* اے آزمانك ءِ بـُنی هيال ءَ ، منا منی « اكبر » ناميں سنگتے گوئشتگ .
اے آزمانك ءَ من همائی ءِ منت وار اوں . كريم بلوچ _ تـَهـل .
