مردماں چونکا زندگ انت ! ( یکمی بهر )
لیو ٹالسٹای / کریم بلوچ*_ ما زانیں که ما چه مرک و نیستی ءَ ودی بیتگیں . پرچا که تپاکی و براتی ءِ لوٹوکیں : آهاں که مهر و براتی ءِ لوٹوک نه انت ، آهاں گاری و نیزگاری ءَ پَشت کپنت .
*_ هرکس ءَ که جهان ءَ مال و هستی یے به بیت ، بلے وتی نزیکیں مردماں نیزگار و کُمَک ءِ مُهتاج به گندیت ، و وتی دیم ءَ تاب به دنت ، هچ داب آئی ءِ دل ءَ هدای ءِ مهر ءَ جاهے نه بیت .
*_ منی زهگاں ، بیا ایت که نه زبانی یاں ماں هبر ءَ ، بلکیں گوں وتی کاراں وتی مهر ءَ پیش بداریں .
*_ مهر – هدای ءِ داد انت . سرجمیں مهرءِ دوست داروکاں هدای ءِ دوست انت و هُدای ءَ زاننت .
*_ هر کس که مهر ءِ واهگدار نه انت ، آئی هدای ءَ نزانت . پرچا که هدای ءِ جند ، مهر انت .
*_ هدای ءَ هچ کس ؛ و هچ وهد ءَ نه دیستگ . اگں ما را یک و دگر ءِ مهر هست انت ، بزان که هدایی مئی اندر ءَ هست انت .
*_ هدا مهر انت . مهر ءِ نزیک و زانتکاراں ، هدای ءِ نزیک و زانتکار انت و هدا هم آهانی اندر انت .
*_ هر کس که گوئشیت : من ءَ هدا دوست انت ، بلے وتی برات و نزیکیں مردم ءِ دوزواه نه انت ، آئی بزان دروگ ءَ بندیت . پرچا که چون ءَ بیت که یکے وتی نزیکیں مردم و برات ءَ که گندیتی ، دوست مه داریت ؛ بلے هدای ءَ که نه گند ایت دوست بداریت ؟
در یک :
یک کلگے ءَ بوٹ دوچے گوں وتی جن و زهگاں هست ات . بوٹ دوچ ءِ نام سمیون ات . آهان ءَ زمین و لوگے الکاپیں یا دگه چیزے نیست ات . آهاں کُڈکے هست ات که هم سمیون ءِ کارجاه ات و هم آئی ءِ کهول ءِ زندجاه . آهاں گوں بوت دوچ ءِ کار و کماهی چیزے گپت و وارت . نان و ورد ءِ بها باز ات و کار ءِ مُزّ کم . و هر چی کار اش کتگ ات ، آهاں وارتگ اتنت . بوٹ دوچ ءَ گوں آئی ءِ لوگی ءَ یک سَڑتگیں پَژم داریں پوستی کوتے هست ات که چه بازیں گوئرکنگاں ، لِرّی و ٹنک-ٹنگ بیتگ ات و زمستان ءَ هر کس په کارے درا به شتیں آئی ئی گوئر کرت . دومی سال ات که بوٹ دوچ جُهد کنان ات که دگه پَژم داریں پوستی دراج کوٹے پر وتی زال ءَ به زیر انت بلے آهانی وَس ءَ چه در ات . تاں زرد بهار و تاکریچ ءَ ، بوٹ دوچ کمُّکے زرّ مُچ کرت که یک سئے روبلی کاگدی زرّے بوت و جنین ءَ وتی پیٹی ءَ ایر کرت ، و هنچو پنچ روبل و بیست کپیک هم مَستریں کَلّگ یا شهرُک ءِ مردماں آئی ءِ وامدار اتنت . یک روچے پگاه ، بوٹ دوچ هستیں زر ءَ زرت و جامگ ءِ کیسگ ءَ کت و په وامانی گِرگ و پژم داریں پوستی دراج کوٹے ءِ زیرگ ءَ چه لوگ ءَ در کپت و په نزیکیں شهرِک ءَ رهادگ بوت . وتی زال ءِ لِرّی ئیں و سڑتگیں پژمی دراجکوٹی هم ، وتی جامگ ءِ سرا ( سر برا ) گوئر ءَ کرت و آئی ءِ سربُرا وتی چادری مانپتات ، تاں چه زمستان ءِ کهریں گوریچ و گوهر کمے ایمن به بیت . راه ءَ داری پروشت و پر وت دزلٹے جور کت . ناهاری ( ارزبند ) ئی وارتگ ات و درکپت . راه ءَ پگر کنان ات : « من پنچیں روبل و بیست کپیک ءَ چه شهرک ءِ مردماں گراں ، وتی سئیں روبلان اش هم هور کناں و یک اسپیت پسی پوستی دراجکوٹے په بهای ءَ زیراں ، تاں منی زال ، زمستان ءِ پردگ ءَ بکنت . بوٹ دوچ شهرُک ءَ رَست و یکے چه وامدارانی کِرّ ءَ شت . وامدار لوگ ءَ نه ات و و آئی ءِ لوگی گوئشت : همے هپتگ ءَ وتی مرد ءَ گوں زَرّاں آئی ءِ گوئر ءَ راه دنت . و زرّی نه دات . وتی دگه وامدارئ ءِ کِرّ ءَ شت ؛ اوداں هم زری نیست ات و وامداریں مرد گوں جاک و کوکار گوں آئی دیمپدیم بیت . و آهر ءَ وتی ٹپُری درتگیں بوٹی دات تاں به دوچیتی و بیست کپیک په همے بوٹ ءِ دوچگ ءَ دات . پیره مرد بیست کپیک ءَ گوں مرد ءِ بوٹ زرت و شت تاں جاهے دم بکنت . راه ءَ مرد پگر کرت که رواں پوستی جُبه یے ( دراجکوٹے ) ءَ وامی ءَ چاراں ، بلکیں سوداگر من ءَ وامی کوٹے به دنت . بلے سوداگر آئی ءَ وامی جبه یے نه دات و گوئشتی هر وهد ترا زر بیت ، بیا و پر وت گچین کن . اگں نه وام ءِ رند ءَ تچگ من ءَ واک ءَ نه کنت . چو پیره مرد ءِ کار نه بوت و راه ءِ سارتی هم آئیءَ بے وار کرتگ ات پیره مرد ءَ هما درتگیں بوٹ دست ات و هما مرد ءِ داتگیں بیست کپیک . چه اوداں سرگپت و شت تاں جاهے وتا گرم کنت و شت دیم په شراب ءِ ڈکان ءَ . اوداں شت و بیست کپیک ودکای ءِ شرابی وارت ، تاں پگاهیکیں گوهراں ، چه جان ءَ کمتر کنت . پگاه که شهرک ءِ نیمگ ءَ آتکگ ات ، آئی ءَ کمے سارت بیتگ ات ، بلے هنون که ودکای شرابی وارت و دیم په لوگ بے دراجکوٹ ءِ زیرگ ءَ هم رهادگ بوت ، مارتی که کمے گرم تر بیتگ . پیره مرد راه ءَ روان ات . یکیں دستی آئی ءِ دزلٹ ات که راه ءَ بَدتگیں برپانی سرا جناں و دیما روان ات و دومی دست ءَ مرد ءِ کوهنیں – درتگیں ٹپُری بوٹ که په دوچگ و لَبّه کنئگ ءَ برگ ات . آرام – آرام راه ءَ روان ات . راه ءَ گوں وت هبر کنان ات : _ من ءَ بے جُبّه و دراجکوٹ هم گرم انت . کمُکے شراب من وارت ، منی سرجمیں جانی گرم کُرته . پریشانی ءِ هچ زرورتے نه انت . رواں و وتی گماں شموشاں . هئو ، من هنچیں ( هنچشیں ) مردمے آں ! من چون بکناں ؟ من بے دراجکوٹ هم زندگ بیاں . من ءَ تاں سد سال هم ، پکار نه انت . بلے منی لوگی په پوستی دراجکوٹے ءَ دلمانگ انت . جی ، شُهرت ءِ گپے . من پر آئیا کار ءَ کناں ، بلے آئی من ءَ هنگت ڈکّءَ کنت . منی وَس ءَ در انت . هنون من دست هالیگ روان اوں . من ءَ گوئشتگ ئی : « زَرّاں مه یارئے ، من تئی سر ءِ پوست ءَ سِنداں . گوئشتی : هدای ءِ سرا سوگند انت اگں مه سندانی » ، هنون باریں چے بکنت ؟ من ءَ باریں په دو گَبرّ لیلام کنت ! دو گبرّ باریں چے بیت ؟ تهنا گُٹے شراب ءَ بیت . ( و وت وتی جندی گوئشت : ) _ هئو ، تو ورئے ، آئی مه وارت ؟ شرم ءِ گپ انت ، پگاه تاں بیگاه و دیگر ءَ کار کن ئے و تئی زرّ ءَ هنگت مه دینت . آهاں لوگ ، شیری ئیں گوک ، وتی نان و ڈگار و هر چیز هست ، بلے من ءَ چیزے نیست و په بها زورگاں . هپتگے سئے روبل په نان دیاں ، چه هر جاه که ببیت . هنچو گوں وت رٹاں و پگر کنان ات که هنون لوگ ءَ سر بیاں و اپدا نان ءِ جنجال ءَ بیت و من مجبوراں یک و نیم روبل په نان به دیاں و یک و نیم روبل ءَ ایر کناں . منی کار ءِ زرّاں چے ءَ نه دینت … گوں همے پگر ءِ هیال و جنجالاں سر و چیر ات که راه ءِ کَش ءِ چرچ و کلیسای ءَ رست . چم ئی هما نیمگ ءَ شانک دات و چارستی . دَر چه کلیسای ءَ یک اسپیتیں چیزے گندگ ءَ بوت . هنون ترپان ات . بوٹ دوچ لوٹت که به روت و آئی ءَ بچاریت که چئ یے که ترپگ انت . پگری کرت : « ڈوکے بیت ، پیسر ءَ چشیں چیزے اداں نیست ات . گوکے ؟ نه ، گوکے بیت نه کنت ، سری چو مردم ءِ سر انت ! یک چیزے هست انت . مردمے ! مردم اداں چے کنت ؟ » نزیکتر شُت . هنون جوانی ءَ گندگ ءَ بوت .چونیں هیرانی هبرے انت : هئو ، دلجمی ءَ مردمے ! باریں زندگ انت یا مُرتگ ؟ لوچ ءَ نشتگ ات . دیوالی تِکّه داتگ ات و نه سُر ات . بوٹ دوچ تُرس ات و وتی گوئشت : « کجام کس ءَ کُشتگش ، لوچ اش کتگ و ادان اش سَٹتگ . اگاں نزیکتر برواں ، بیت که پدا چه جنجال ءَ وتا رکینت مه کناں .» و پیره مرد نزیکتر نه شت و چه یک کِرّے ءَ وتی راه ءَ روان بوت . و چه کلیسای ءَ گوئست و چه کلیسای ءِ پُشت ءَ چیزے گندگ ءَ نه بوت . چه کلیسا گوئستگ ات ، بلے کمے دیما تر اوشتات و پُشت ءَ چَکّی جت و چارت ئی ؛ دیستی که مرد چه کلیسای ءَ دیر بیته و سُران انت و چو جاه کیت که چَپ و چاگرد ءَ چاران انت . بوٹ دوچ گیشتر هیران بوت . گوں وت پگر کناں بوت : « ویلی کناں و برواں ، یا نه گهتر انت برواں و سوجی کناں ؟ ویلی کن رواں ، هرچی بیته به بیت . کے آئی ءَ زانت که چونینے باریں ؟ زرور چه کجام نه وشّی و جنجالے ، اداں کپته . اگں به رواں ، بیت که منی سرا سِٹ به کنت و من ءَ گُٹو ( گُٹ تروس ) به کنت و من چه آئی ءَ وتا چُٹینت مه کناں ؛ نه ، گُٹو نه کنت . برو آئی ءِ کِرّ ءَ و بچاری . گوں آئی ءِ لوچیں جان من چے بکناں ؟ وتی جان ءِ چیزے چه گُداں به کشّاں و آئی ءَ گوئر ءَ به دیاں ؟ هدای ءِ نام ءَ ؟ ». بوٹ دوچ ءِ گاماں تیزتر بیت انت . چه کلیسای ءَ کمے دیر بیتگ ات . گوئش ئے آئی ءِ زرد ( وجدان ) پاد آتک و آئی ءَ په گرانیں کارے ءِ کنئگ ءَ هُجّ و لاچار کنان ات . بوٹ دوچ راه ءِ سرا اوشتات و وتی گوئشت : « سمیون ، تو چون کنئگ ئے ؟ گِندئے که کسے نه وشّیں جاوراں مِرَگ انت و تو هنچو سرگوئز کناں روئے ؟ تو سَکّ سیر و هزگار بیتگ ئے و هنون ترسگ ئے که تئی هستی پُلنت ؟ هے سمیون ، چو جوان نه انت ! » سمیون آهر چه راه ءَ اِر گشت و هما مرد ءِ کِرّ ءَ شت .
