ھمگام بلوچی
سیمی بَھر
نبشتہ کار: ابدلستار بُگٹی
انچوش کہ ما گْوستگیں بَھر ءَ درشان کُتگ کہ 1991 ءِ اولی ھلیج (گلپ وار) ءِ وھد ءَ ترک پاگواجہ ترگوٹ اُوزال پوہ بیتگ ات کہ پہ جنگ ءُ کُشگ ءَ کرد جنگولاں پروش دیگ نہ بنت پمیشکا گوں وتی وزیراں مجلس ءُ گپتران ءِ سوب ءَ اے ناایرموشیں جنگ ءِ توجیلّے درگیج ءَ ساڑی اش بیتگ انت۔ 17 مولمان 1992 ءِ جنگ بندی ءَ رند کرد رھشون ءُ ترک سرکار ءِ وزیر ءُ اگدارانی نیام ءَ بازیں مجلس ءُ گپرپ بوت انت۔ البت ھمے وھد ءَ پی کے کے ءِ مستر واجہ ابداللہ اوکالن ءَ ھم مَنِّ ات کہ اگاں ترکی ءِ استان کردانی راجی پجار ءُ ھَکّ ءُ اکبالاں منّ ایت ءُ مئے کرد دمگاں کرد راج ءَ را سیاسی ھَکّاں بِہ دنت گڑا اے ھونیگیں جیڑہ ءِ توجیلّ ھست انت اگاں استان نہ منّ ایت ئِے ءُ مئے دود ءُ ربیدگ ءَ بَجّ ایت گڑا پہ کُرد ءَ ابید ساہ ءُ ارواھانی ندریگ ءَ دگہ راہ نیست انت۔
پد ءَ 17 کرّا 1993 ءَ ترکی ءِ پاگواجہ ترگوٹ اُوزال ناگمانیں نادرْاھی ءَ بزاں اناگاہ بیران بوت۔
البت لھتیں تپاس ءُ سرھالانی رِد ءَ اے گْوشگ بوت کہ اے وَ سیاسی کُشگے اَت چے ءَ کہ چیزے وھدے پیسر ءَ پاگواجہ ءِ بازیں سنگت ھم چُشیں ناگمانی ئیں نادْراھیاں ءَ یک یکی ءَ بیران بوت اَنت۔ بازیں اھوالکار ءُ زانتکارانی پالانی رِد ءَ ترک پاگواجہ ترگوٹ اُزال ءَ جَور وراینگ بوت چے ءَ کہ بازیں ترک سیاسی رھشون اُزال ءِ کرد مراسا گوں وش نہ ات اَت پمیشکا جَور ئِے داتگ اش۔
پاگواجہ ءِ اناگاھیں مرگ ءَ رند مجلسانی رمس بازیں وھداں بدل ءُ رَد کنگ ءَ دُچار کپتگ انت ءُ پد ءَ مراسا ءِ دیم بَرگ کنگ یلہ بوت انت۔
گڈسر ءَ نوکیں گُروناکیں پاگواجہ سلیمان ڈیمرل ءُ مستریں وزیر ٹانسو سِلر ءَ کرد ءُ ترک ءِ مراسا رَد ءُ کور کُتگ انت۔
گُڑا 26 مولمان 1993 ءَ ترکی ءَ جنگ بندی ءِ رھبند ھترمال کتگ یک نوکیں ڈولے ءَ جنگ ءِ جار جتگ ئِے۔ پد ءَ گوں بے کساسیں پَمبکیں(Modern) سلاھاں جنگ ءِ بندات کت ئِے ءُ رَند ءَ کرد راج ءِ ھپت پَرگِنگَانی سر ءَ یک مزنیں جنگے بُنگیج ئِے کتگ بلے اے جنگ ءَ پیش ترک سرکار ءَ پی کے کے ءِ رھشونانی ھلاپ ءَ ماں رودرآتکی ستاناں درجیں پوتّاری یے ءُ بازیں پندل ھم ساز کتگ انت گْوش ئے امریکہ اسرائیل ءُ روس ءُ شام وڑیں بازیں مُلک بے وس ئِے کُتگ انت کہ پی کے کے ءُ ائی ءِ جنگولی گَلانی ھرچ وڑ ءَ کمک ءُ واھر ءَ مہ کن اَنت۔ ترکی ءَ شام ءَ را بیھار ءُ پاتْرپّ کتگ کہ تو اگاں کرد رھشون ابدللہ اوکالن ءَ چہ شام ءَ نہ کش ئے گُڑا ترکی شام ءِ سر ءَ ھم جَنگ ءِ اُرُش ءَ کنت۔
ھمے جنگ کہ مولمان ءُ کرّا 1993 بندات بوت ھمے جنگ ءَ ترک کھَر واریں پوج ءَ بے کساس ءَ کرد کوچگ بُن داتگ ءُ ورنائیں نودربر چِست ءُ بیگواہ کتگ انت۔ کرد جنگولانی شوھاز ءَ لَد ءُ گیاباناں آس جمبور کُتگ انت کساس سے ھزار کوچگ شوشگ بوت انت پمیشکا اے سوب ءَ دو میلین کرد لَڈتگ ءُ در پہ دَری گوریچی ایراک ءُ گوریچی شام ءِ کرد دمگاں پناھگیر بوت انت۔ماں کرد چاگردی ءَ ترس ءُ بیم ءِ ودی کنگ ءِ سوب ءَ لھتیں کوچگ ءِ مردماں را گْوشگ بوت انت اگاں کوچگ ءِ مرد کرد پی کے کے ءُ آئی ءِ جنگولی گِل HPG ءِ ھلاپ ءَ زبال ءُ نپری ءَ کن اَنت یا ھالکَاری ءَ کن اَنت گڑا آیاں زَرّ ءُ مڈی دیگ بیت اگاں نہ کن اَنت ھما تیوگیں کوچگ بیران کنگ بنت اے درگت ءَ بازیں کوچگ چہ بمبانی آس ءُ اَنگراں بیران ءُ ھورک کنگ بوت اَنت۔
البت ترک سرکار ءِ اے زورانسری ءَ ابید ابدللہ اوکالن ءَ 16 کرّا 1993 یک گُلگدارے گْوشت کہ جنگ جیڑہ ءَ کدی یک جنجالے توجیلّ نہ انت باید انت سرسوج ءِ رِد ءَ توجیلّے درگیج ایں بلے ترک پاگواجہ سلیمان ڈہمرل بَجّ ات گڑا سوچکان 1993 جنگ پہ کرد راج ءِ بیرانی ءَ ماں اَنگراں کپت۔
بلے دومی نیمگ ءَ بے بیم ءُ بے ترس ءَ گوں پَھر ءُ ناز ءَ پی کے کے ءَ بازیں جنگولیں گَل ٹھینتگ انت HPG ءَ ابید نوکیں سرانی ندر کنوکیں گَل HDP ءُ TAK ھم جنگ ءَ ساڑی بوت انت ءُ کرد جنگلولی سروگاناں ھم پہ ترک سرکاری پوج، سرکار ءِ کارجاھاں ءُ سرکار ءِ ٹیل ءُ گیس ءِ گلانی بیران کنگ ءَ نامداریں اُرش کتک ءُ بے کساسیں سوب زورتگ انت۔
بلاھیں سوب کرد راج ءِ گدارانی یک یکی ءَ کُشگ ءُ دزگیر کنگ بوت انت ءُ چُشیں جھدانی سوب ءَ پی کے کے ماں کرد چاگردی ءَ یک براھداریں نامے ات۔ ھمک ورناہ ءُ کماشانی زبان ءَ کرد جنگولانی وزبت ءُ ستا بوگ ءَ ات انت۔
23 سوچکان ءَ گرُناکیں ترک سرکار ءَ جار جتگ اگاں کرد جنگول ءُ سروگان سلاہ دَور دنت گڑا ھما سَک سیت ءُ نپ رس ایت۔ پوریاگِری دیگ بنت بلے اے جار ءِ پَسو ءَ کرد جنگولاں بامردی ءَ یک ھونیگیں اُرُشے ءَ 33 پوج کُشت ءُ 50 زدگ ءُ ٹپی کتگ انت ءُ 50 دزگیر کتگ بوت انت گڑا کرد جنگولاں ماں وتگشاں ءُ رسانکدراں ترک سرکار ءَ شگانیں کلوہ دیم دات اَنت کہ کرد نہ بلکین ترک وتئی سلاہ دور دیگ ءَ اَنت۔ اے پیشامد پہ ترک سرکار ءَ بلاھیں بے آرپی ئیں وھدے ات۔
چریشی ءَ رند شپ ءُ روچ جنگ بیگ ءَ ات اَنت۔ 7 سارتان 1993 ءَ کرد ءِ جنگولانی دمگ “کوہ ء کُڈی” ءِ سر ءَ ھونیگیں اُرش کتگ انت۔ یک میان اُستمانی بنی آدم ءِ ھَکّانی گَل ءِ سرھالے ءِ رِد ءَ زرباری ءُ رودرآتکی کردستان ءِ تیوگیں (کَچّ ءَ 730) دمگ ترک سرکاری لشکر ءِ زُلم ءُ زورانسری ءِ سوب ءَ آس دیگ ءُ ھورک کنگ بوت انت
گڑا 8 جلکان 1993 ابداللہ اوکالن ءَ جنگ تْرند کنگ گْوشتگ پمیشکا کرد جنگولاں ڈَنی ملکانی مرد، ھماں کہ سیل ءُ سوات(Tourist) ءَ ترکی ءَ پیداگ ات انت بیھار ءُ پاتْرپّ دات کہ سواتی ھم نوں چِست کنگ بنت باید انت ترکی ءَ مہ اَنت۔ پمیشکا ترکی ءِ سیل ءُ سوات، آ کہ آئی ءِ نپ ءُ سیتیں کار ءُ بار ات نکس ءِ آماچ بیتگ۔ زَری نُکساناں ابید دومی مستریں تاوان گوں 15 ساچان 1993 ءَ وھدے دگنیا ءِ درستاں چہ مستریں ٹیل ءُ گیس ءِ شوھاز ءُ ودی(Exploration &Production Company) کنوکیں گَل Exonmobil ءَ وتئی تیوگیں کار ءُ کساب چہ زباری ءُ رودرآتکی ترکی ءَ یلہ داتگ انت۔
گُڑا ھمے ھونیگیں جُنز دیم پہ وتی مول ءُ مراداں مھمکی ءَ جُنزان بوت بلے کدی اوشتے ءِ دُچار نہ کپتگ وھدے 1996 ءَ پی کے کے ءَ وتکشّیں اُرش بندات کتگ انت گڑا ترک سرکار ءَ سَک نکس ءُ تاوان رستگ اَنت۔ 30 جُلشکان 1993 ءَ وھدے بانوک زینب کناسی ءَ وتی ساہ ءُ سر دات ءُ ماں یک وتکشّیں اُرشے کنت ءُ 10 سرکاری لشکر کُشت ءُ 40 ءَ چہ گیشتر ٹپی ئِے کُتگ ات گڑا اے جنگولی چیرجنگ ءَ یک جتائیں ءُ وشرنگیں درشمے داتگ ئِے۔
اِد ءَ چہ رَند گَدارانی سر ءَ ھم ھبکّہ ئیں اُرش بیتگ انت ءُ جنگ پہ ترک سرکار ءَ ھرچ وڑ ءَ گران کپتگ انت۔ ترکی ءَ ایشی ءَ رند پاسوکی(Diplomatic) نیمگ ءَ کوشست بندات کُتگ کہ وڑے نہ وڑے ءَ اے جنگ زیت ایرموش ءُ ھلاس بِہ بیت چے ءَ کہ درجیں چیرجنگ پہ دیمروئی کنوکیں استاناں یک تاوانےءُ بیرانی یے بزاں ناھلاس بیوکیں چیرجنگ پہ استاناں یک نادراھی یے پمیشکا ترکی ءَ را زَرّی توان بیگ ءَ ات۔
ترکی ءُ آئی ءِ روایرشُتیں سنگتیں ملکانی (Western Countries )سیاسی ترس ءُ بیم ءَ HPG ءِ واھر کنوکیں استاناں پی کے کے ءِ کُمک کنگ لھم لھم ءَ یلہ دیگ بنا کُت۔ رند ءَ ترکی ءَ نیکہ ایوک ءَ شام ءَ را بیھار دات بلے جنگی پاتْرپّے داتگ ئِے کہ یا جنگ ءَ ساڑی بِہ بو یا ابداللہ اوکالن ءَ وتی ملک ءَ چہ کَش۔ گُڑا شام ءِ پاگواجہ بشار الاسد ءَ ابداللہ اوکالن ءَ روگ ءِ پرمان گْوشت پد ابدللہ بے وسی ءَ شام ءَ چہ در آتک ءُ روس ءَ شُت پد ءَ اٹلی ءُ یونان ءَ در پہ در بوت۔ بلے رند ءَ ماں کنیا ءِ شھر نیروبی ءَ یونان ءَ وتی ڈَنّی کارانی کارگس(Ambassy) ءَ نِند ءُ وبسگ ءِ جاہ ئِے دات
بلے 15 اُستپان 1999 ءَ MIT-CIA ءِ یک ھوریں شوھازے ءِ درگت ءَ واجہ ابداللہ دزگیر کنگ بیتگ۔ گُڑا رند ءَ دگنیا ءِ ھمک مستر ءُ نامداریں شھراں توری واشنگٹن ءُ نیویار کن ئے توری لندن ءُ پرس یا نیام رودرآتکی اربانی استان گوش ئے ھرجاہ مزن ، رم ٹوھیں زھرشانی ترکی ءُ اسرائیل ءِ ھلاپ ءَ بوت انت۔ اے ویلی ئیں زھرشانی ءِ درگت ءَ جرمبی ءِ شھر برلن ءَ وھدے کی کرد لس مھلوک اسرائیی ڈنّی
کارانی گارگس ءَ زھرشانی کن انت گڑا اود ءَ سے مردماں را تیر جنگ بنت ءُ مِرت انت۔ چُشیں بلاھیں زھرشانی ءِ سوب ءَ کرداں وتی ھَکانی جُھد میان اُستمانی ملکانی تہ مھکم داشتگ۔
رَند ءَ پہ اے رھبند ءُ مَنّگنامہ ءِ رد ءَ واجہ ابداللہ اوکالن ترک سرکار ءِ دست دیگ بوت کہ ابدللہ اوکالن ءَ راہ شَرّیں بندیگجاہ بندیگ کنگ بیت ءُ بندیگ ءَ ھرچ وڑیں آسراتی ھم بِہ بنت۔ ترکی ءَ چہ اے دسنام گِرگ بیتگ کہ کرد جنگولی گَل پی کے کے ءِ مستر ءُ پاگواجہ ابدللہ اوکالن ءَ را ھجبر پاھو دیگ نہ بیت۔
اگاں ترکی وتی دسنام کتگیں مَنگنامہ بَجّ ایت گُڑا ترکی یوروپی تپاکی گَل(European Union) ءَ چہ کَشگ بیت ءُ بے کساسیں زَری ءُ واپاری پادبندی (Economics & Trade Santion) جنگ بنت۔ اے ناوشیں پیشامَد ءِ سوب ءُ مَنّگنامہ ءِ رِد میان اُستمانی ملکاں ھاسکن روایرشُتیں ملکانی تْرند سکین ءُ پنتانی زور ءَ یک رَندے پد ءَ 1 ساچان 1999 کرد ءُ ترکی ءِ جنگ بند ءِ جار بیتگ۔ ءُ اے جنگ بندی داں 2004 ءَ برجم بوت۔
بلے 1 جُلکان 2004 ءَ پی کے کے ءُ آئی ءِ جنگولی HPG ءِسروگاناں چیرجنگی پد ءَ بندات کُتگ۔۔۔۔۔۔
روان اِنت۔۔۔
