نبشتہ کار ۔ ڈاکٹر شکیل بلوچ
ھمگام بلوچی
اِے یک تچکیں راستی یے کہ تو مُچّانکی پِگر ءُ لیکہ دار ئے، مُچّانکی لس مھلوک ءِ گَم ترا پِر بیت گُڑا لس مھلوک کدی ترا بْیھال نہ کنت، ترا کدی دور نہ دنت۔
راجدوستیں آشوبی شائر نمیرانیں بابا مبارک کازی ھم بلوچ راج ءِ دلانی تہ ءَ نکش اِنت، اِے نکش ھما دروشم ءَ پیوست اِنت کہ اِے نکش ءَ را ھِچ پیمیں تاگت ھم چہ بلوچ ءِ دِلاں چہ ولگوج کُرت نہ کنت۔
پرچے کہ مبارک کازی بلوچستان اِنت ءُ بلوچستان مبارک کازی ءِ تہ ءَ سرجم ءَ ایر کپتگ اَت۔
نمیرانیں بابا مبارک کازی ایوک ءَ لبزانکی مردمے نہ اَت، ایوک ءَ یک شائرے نہ اَت، آ ایوک ءَ چاگردی مردمے ھم نہ اَت، بلکیں کُلیں زیبائی اَبرم ءَ آئی ءِ پِگر ءُ لیکہ ءَ گْوں بندوک کرتگ اِت اَنت۔
آئی ءِ ھیالانی تہ ءَ بلوچ ءُ بلوچستان ھوار اَت، آئی ءِ ھون ءِ رَگ رَگانی تہ ءَ بلوچستان ءِ ایردستی، بلوچ راج ءِ بزّگی، واری، ایردستی، لگتمالی، زوراکی، گُژنگی، بزّگی چول جنان اَت۔ شائری ءِ سرھال ھم بلوچ ءُ بلوچستان اَت۔
چُشکہ آ وتی شِئر ءِ تہ ءَ نبشتہ کنت
”درد ورنائیں پِیر کنت مارا،
بیا کہ بے تو زھیر کنت مارا
ھانی ءِ گلزمین ءِ زگریں گم
چْو مرید ءَ پکیر کنت مارا“
بابا کازی تچک ءَ یک پکیرے جْوڑ بوتگ اَت، بلوچ راج ءِ درداں آئی ءَ را پکیری داب ءَ مٹ کرتگ اَت۔ ایردستیں راج ءِ درد انچش آئی ءِ سِینگ ءِ تہ ءَ پیوست اِت اَنت کہ اِے انگریں درداناں لبزانی دروشم ءَ کمایان ئِے کرت ءُ شائری کالب ءَ بلوچ راج ءَ را ٹیکی ئِے دات اَنت، تاں جھان ھست کازی ءِ نبشتہ کرتگیں شِئر بلوچ راج ءَ را جُنزگ ءِ سکین ءَ دے اَنت۔ بلوچ راج آئی ءِ دیمونی ءُ جُھد ءَ را کدی ھم شموش اِت کرت نہ کنت۔
سادگ تبیں بنی آدم، راجدوست مدام پکیر ءِ دروشم ءَ بنت، انچش کہ کازی ءَ را گْوشگ بوتگ کہ کازی چہ ودی بوگ ءَ یک شائرے جْوڑ بوتگ، من گْوش آں کازی یک انچیں پکیر ءُ تب زانتے (Psychiatrist) بوتگ کہ آئی ءَ چہ گام ءِ اْیر کنگ ءَ مردم ءَ را پَجّاہ آرتگ کہ اِے کے انت، کجام داب ءِ مردمے، آئی ءِ کِرد چے اَنت۔۔۔؟
بازیں مردمے مدام گْوش اِیت کہ کازی ءَ زاہ ءُ بد کرتگ، لس مھلوک ءَ را دُژمان داتگ، بلے من گْوش آں کازی ءَ ھما مردماناں دُژمان داتگ کہ آیانی تَب (نفسیات) ئِے ونتگ، آیاناں سرپد بوتگ کہ آ کجام کچ ءُ کِساس ءِ مردم اَنت، ھما ھساب ءَ مردماناں زاہ ءُ بَد ئِے کرتگ، کازی ءَ انچش پہ دیم کسّے ءَ را زاہ نہ داتگ۔ البت کجام مردم ءَ گْوں بلوچ راج ءَ دَگہ کرتگ، بلوچ راج ءِ بگیری ءَ کار کرتگ، دو پوستی کرتگ، چاھے آ مُلّاھے ءِ دروشم ءَ بہ بیت، چاھے آ دو پوستیں راجکارے ءِ دروشم ءَ بہ بیت، آ لبزانکار ءُ گُشندھے ءِ دروشم ءَ بہ بیت، اِے پیمیں مردماناں بابا کازی ءَ زاہ ءُ بد کرتگ، پرچے کہ کازی ءَ کسّے ءَ را بلوچ راج ءِ دژمنی ءِ سیمسرانی تہ ءَ دور کنگ ءِ موکل نہ داتگ۔
کجام مردم ءَ را کازی ءَ زاہ ءُ بد کرتگ گُڑا الّم آئی ءِ تہ ءَ یک ردی یے دیستگ ئِے ءُ زاہ ءُ بد ئِے کرتگ۔
من ءَ یات اِنت کہ گْوستگیں سال ءَ گْوادر ءَ شھمیریں بانک کریمہ بلوچ ءِ سالروچ ءِ مراگش ءَ کازی اتکگ اَت، بلے کازی ءَ سک باز ھاموش اَت، سنگین اَت، پرچے کہ آئی ءَ اِے گپ مار اِتگ اَت کہ آ یک انچیں کِردارے ءِ سالروچی مراگش ءَ ساڈی اِنت کہ آ یک کْوھیں کِردے بوتگ۔
بابا کازی سرجم ءَ یک راجدوستیں آشوبی شائرے ءَ ھوار آ تچک ءُ راستیں بلوچے اَت۔ آئی ءِ شائری ءِ تہ ءَ بلوچستان ءِ ڈل ءُ ڈوک، کور ءُ شیپ، کوہ ءُ کوچگ، گنز ءُ کُنر، داز ءُ پِیش، جنگل ءُ گیابان، بزگر ءُ شِپانک، گُژنگی ءُ واری، درتگ پُچّی ءُ بدھالی، ایردستی ءُ لگتمالی، ھنکین ءُ میتگ، درمک ءُ در، کُڈّک ءُ کرگین، راہ ءُ رَند مان اِت اَنت۔ پرچے کہ یک شائرے ءُ لبزانکارے کدی ھم یک سرجمیں شائرے بُوت نہ کنت وھدے کہ آ وتی راجی جْیڑہ ءُ چاگردی اڑ ءُ جنجالاں وتی شِئرانی سرھال جْوڑ مہ کنت۔ انوگیں اھد ءَ بازیں انچیں دُزّیں شائر ھم ھست اَنت کہ آیاناں گْوں بلوچ ءِ جْیڑھاں ھِچ کار نیست، اگاں تو آیاناں جُست کن ئے گُڑا ھمے اُزر ءَ پیش کن اَنت کہ مئے لھتیں مجبوری ھست اَنت۔
بلے بابا کازی ھم ایردستیں بلوچ راج ءِ پرزندے اَت، آ ھم لگتمالیں چاگرد ءِ یک بھرے اَت، بلے آئی ءَ کدی ھم اِے اُزر پیش نہ کرت کہ من پمیشکا بلوچ ءُ بلوچستان ءِ سر ءَ شِئر نبشتہ نہ کن آں کہ من بَرگ بہ آں، من کُشگ بہ آں،۔۔۔ بلکیں آئی ءَ وتی نَد ءَ گْوں دَگہ نہ کرت، آئی ءَ شائری ءِ دروشم ءَ دو پوستی نہ کرت، آئی ءَ وتی شائری ءِ تہ ءَ بلوچ ءُ بلوچستان ءِ سرجمیں رانگ ءُ داب ھوار کرت اَنت۔ آئی ءَ مدو پوستیں مُلّا کدی نہ من اِت اَنت بلے شائری ءِ دروشم ءَ ابرم ءِ کردانی توسیپ ءُ ستاہ ئِے کرت۔ پمیشکا مروچی آئی ءَ را آشوبی شائر ءِ نام ءَ توار پِر کنگ بیت۔
ھمے پیم ءَ زِیکیں روچ ءَ کازی ءِ ھونانی تہ ءَ بلوچ ءُ بلوچستان چَول جنَگ ءَ اِت اَنت
ءُ مروچی
ھنے دروشم ءَ کازی ھم بلوچ راج ءِ ھونانی تہ ءَ چول جنان اِنت۔
آئی ءِ شائری تاں کرناں بلوچ راج ءِ جُنزگ ءُ تاگت دیگ ءِ سوب جْوڑ بیت۔
کازی انچش راج ءِ گْونڈل، پِیر، کماش، دھکان، پوریاگر، لبزانکار، نبشتہ کار، کواس، زانتکار، راجکار ءُ آ دگہ پِڑاں گْوں بندوکیں لس مھلوک ءِ دلانی تہ ءَ ایر کپتگ کہ آئی مِھرانی کِساس کنگ نہ بیت۔
ھما مردم کہ آئی ءَ وتی زندمان ءِ تہ ءَ کازی ءَ را پہ چم ھم نہ دیستگ مرچی من ھما مردماناں ھم ارس گْوارگ ءُ گریوگ ءَ دیستگ کہ آ کازی ءِ نام ءِ توار پِر کنگ ءِ ھواری ءَ ارساں شَل دے اَنت۔
آواران ءَ بلوچی زبان ءِ شائر کلیم کادر ءِ سروکی ءَ آدم ھکانی اکیڈمی کولواہ ءِ نیمگ ءَ چہ کولواہ پیالہ ھوٹل ھاربازار آواران ءَ یک ڈیوائی روانکے برجاہ دارگ ءِ چِن ءُ لانچ بوگ ءَ اَت، کازی ءِ بازیں اکسے ایر اَت، ڈیوائی ءِ روانک ءَ چہ پْیسر من چار اِت کہ ھما مردم ءَ کہ آیاں کازی پہ چم نہ دیستگ بلے آ کازی ءِ اکساں ھمباز کنان اِت ءُ وتی دلاں داران اِت اَنت، بازیں نودربرے جُھد کنگ ءَ اَت کہ من ءَ بابا کازی ءِ اکسے بہ دے اِت کہ من ئِے زُور آں ءُ ڈیوائی روانک ءَ ھوار بہ اَنت۔
ھمے پیم ءَ کہ ڈیوائی روانک چہ ھار بازار یو بی ایل چار راہ ”واجو۔۔۔۔“ ءَ واتر اتک آدم ھکانی اکیڈمی کولواہ ءِ کارگس ءَ، ڈیواہ بُن دیگ ءُ رژناہ کنگ بوت اَنت، بابا کازی ءِ ارواہ ءِ آسودگی ءِ واست ءَ ھاوند ءَ گْوں دوا لْوٹگ ءِ وھد ءَ بازیں ورنایانی چمّاں چہ اَرس شلان اِت اَنت۔ برھال دل کہ درد مہ کنت گُڑا چم کدی ھم اَرس نہ گْوار اَنت۔
اِے گپ زانگ اِنت کہ بابا کازی ءِ درد بے کساس اَنت۔
بابا کازی ءَ شائری ءَ ھوار وتی زندمان ھم پہ بلوچ ءُ بلوچستان ءَ ندر کرتگ، دو رَند ءَ آ تھاریں زِنداناں زِندانی کنگ بوتگ، آئی ءَ را بلوچ ءُ بلوچستان چہ کمبرو ءَ گْیش دوست بوتگ، آ کجام پِس اِنت کہ وتی رودینتگیں بَچ ءَ چہ گیش وتی راج ءَ دوست بہ دار اِیت، اگاں اِے سوال وھدے بیت گُڑا ایشی ءِ پَسّو نمیرانیں ”بابا کازی“ بیت۔ کہ آئی ءَ وتی ورنائی ءِ رودینتگیں چَمّ ءِ چِراگ ”کمبرو“ پہ مُرادے رودینت، وان اِینت، نازینت، ورنا ءُ ٹیبر کرت، یک ڈاکٹرے ھم جْوڑ کرت، پد ءَ دست بَڈّ ءَ جَت ءُ دیم پہ ماتکوھاں راہ دات۔
منی ھیال ءَ اینکسیں درد کہ بابا کازی ءَ را پہ بزّگیں راج ءَ بوتگ دگہ کسّے ءَ را اینچو درد نہ بوتگ۔
”وتی دوستانی شِنگان ءُ گم
”وتی دژمنانی بد ءُ ستم“
”چُشیں کازی یے کہ مبارک اِنت
”پد ءَ مُشکل اِنت کہ ودی بِہ بیت“
بابا کازی ءَ را انگت جَلّگی اَت، روگی نہ اَت، اِے جاورانی تہ ءَ ایردستیں راج ءَ را اِے پیمیں مبارکیں دردوارانی بے کساس پکار اِنت، نوں مشکل اِنت کہ دگہ انچیں کازی ودی بہ بیت کہ آ بلوچستان ءَ بہ نازین اِیت، آ ویرانگیں لوگانی بزّگی ءَ بِہ نازین اِیت، آ کمبرواں بہ رودین اِیت ءُ شئرانی تہ ءَ لِیلو بہ دنت،
بابا کازی ءَ را انگت جلّگی اَت
بابا کازی ءَ را انگت روگی نہ اَت۔
گپ باز اِنت پہ نبشتہ کنگ ءَ بلے کَش ءُ کِر چارگی اِنت۔
دو لبز کازی ءَ انچو پہ دیم رد نہ کرتگ
اے پیر مرد ءَ را نمیرانیں داستانے گْوں
