سرھال: گلوبالائیزیشن ءُ بلوچ نودربر
تران کنوک: واجہ آصف بلوچ( لیکچرار ڈگری کالج) دیوان ءِ بِندات ءَ واجہ ءَ انسانی چاگرد بابت ءَ تران کنانءَ گوْشت کہ کوہنیں زمانگاں چاگرد ءِ سٹرکچر دیگہ وڑےءَ بوتگ،بندات ءَ مھلوک سک باز وازمندگ بوتگ ،ورنائیں مردماں شکار کتگ ءُ پیرک ءُ چکاں ہواریءَ وارتگءُ زندگ گوازینتگ، بزاں اودءَ ‘Hunting and Gathering’ چاگرد بوتگ۔ مردمانی معاشیت شکار ءِ سرءَ بیتگ۔ ۔گڈا چاگرد ءِ تہا یک آشوبے اتکگ کہ آ آشوب ءَ گشنت ‘ڈومیسٹیکیشن آشوب’ مردماں ہمے جانور شکارءَ چہ ابید دگہ فائدگانی زورگ واستہ کار مرز کتگ انت، پہ درور سواری ءِ واستہ کار مرز کنگ ، نادرائی ءِ واستہ ساہدارانی کار مرز کنگ، بزاں ساہدار دارگءُ رودینگ بِندات کتگ۔ آ وھدءَ انسانءِ چاگرد ءِ تہا امیر ءُ گریب،سیاہ ءُاسپیت ءِ ہچ پَرک نہ بوتگ، پد ءَ انسانءَ وتی چاگرد تہا یک بدلی آورتگ، انسانءَ کھِڑدءُ کشار( ایگریکلچر) ءِ بندات کتگ ،بلے اے کھڑدءُ کشار(رودینگ) زالبُولاں درگیتکگ پرچاکہ زالبول گیشتر اے چیزاں نزیک تر بوتگ انت ،لنگار(ہل) سازگ بوھگ ءَ پد ایگریکلچر ریوولوشن اتکگءُ مردماں پروڈکشن ءِ بندات کتگ گڈا ہمدا چہ کاروبار سسٹم اتکگ۔مردماں چیزانی بدلہ چیزانی تجارت بندات کتگ گڈا کاؤنٹنگ، آرٹ، جنگءُجدل ، قبضہ گیریت ءُانسانانی تہا امیر ءُ گریبی ءِ پرک ءِ بندات ہمدءَ چہ بوتگ ءُ ہمدءَ چہ تہذیب ہم بندات بیتگ۔انسانءِ ایجادءِ تہا زبان یک مزنیں ایجاد ئے ۔زبان ءَ مھلوک یکجا کتگ۔ شانزدہمی کرنءَ سٹیم انجن سازگ بیتگ، آپی گُراب سازگ بوتگءُ انڈسٹری جوڑ بوتگ انت۔یورپ ءِ تہا انڈسٹریل آشوب اتکگ۔ ہمے وڈءَ چاگرد ایجاداتانی بنیادءَ دیم ءَ شُتگ ءُ مرچی اے جاھءَ سربوتگ۔
ہمدا انسانءِ معیشت ایگریکلچر ءَ چہ انڈسٹری ءَ ترّیتگ۔ انسان ءَ روزگار ءِ واستہ چہ کوچگاں لڈ بوژ (ہجرت ) کنگ بندات کتگ ءُ شہراں شتگ اَنتءُ ادءَ ھاندانی جوڈشت پرشتءُ پروش ءِ آماچ بیتگ،میڈیسن ءُ فلاسفی دیمءَ اتکگ۔ہمے دابءَ اے دنیا گوں وتی اشتاپیں گاماں کیپیٹلزم ءُ کلونائزیشن ءِ دورءَ پُترْتگ۔ یک وھدے دنیاءِکساس %80 درسد ایردست( کالونائیز) بیتگ۔
وھد گوْزان ءَ دنیا ءِ تہ ءِ چاگردی ءُ سائنسی آشوب اتکگ ہمے آشابانی تہ ءَ مائیکرو چپ سازگ بیتگ کہ اشی ءَ انفارمیشن آشاب گوْش اَنت ءُ ادءَ چہ سائنسی ازباب سازگ بنت (کمپیوٹر الیکٹرانک)۔مھلوک دنیا ءِ گومہ نزیک بیت ءُ کہ مرچی سرجمیں دنیاءَ مھلوک یک ءُ دومی ءَ گوں نزیک اِنت نوں اے وھد ءَ دنیا ءِ گلوبل ولیج گشگ بیت۔
دیمترءَ واجہءَ درائینت کہ گلوبلائزیشن ءِ عمل چہ دومی جہانی مزن جنگ ءَ پد سک باز تیز بیتگ ۔ وھدے دومی جہانی مزن جنگ ہلاس بیت گُڈا بازیں ایردستیں راجءُ استانے آجو بیت ءُ زورگیریں تاگتانی کالونی پُرْشنت۔ گڈا دنیاءِ اے زورگیریں استان سائنسی ازبابانی کمک ءَ چہ وتی ساناں ماں اے ایردستیں راجاں برجاھ دار اَنت۔ گلوبلائزیشنءِ نام سرءَ اے زورگیریں تاگت وتی تاگت ءَ برجاھ دارانءَ جتائیں ادارہ سازنت ءُ ہمے دمگاں وڈے نہ وڈے ءَ ساڑی بنت۔ گلوبلائزیشن دگہ ہچے نہ ئے بگندے نیوکالونیلزم اِنت کہ ہما تاگت وتی کُلیں شئے آں ایردستیں رجانی سرءَ مُشگ ءِ ہاترءَ جوڈ بیتگ۔ اشیءِ اثرات باز انت کہ آہانی تہ ءَ سیاسی،معاشیءُ دودءُ ربیدگی اوار اَنت۔ اشی ءِ سوْبءَ ایردستیں راجانی زبان،سیاست،دودءُ ربیدگ،معاشیتءُ تب کُل متاثر بنت۔ مرچی انچیں تندے جوڈ اِنت کہ ہرچ ایردستیں راج ابید چہ زوراوریں تاگتانی منگءَ سُریت ہم نہ کن اَنت۔ سیاسی ھوالہ ءَ دنیا ءِ ایندگہ راجانی سیاست ءُ آہانی تب انچوش مٹ کتگ کہ مرچی آ پُشتءَ روان اَنت ءُ آہانی چاگردی جوڈشت تباھ کنگ بیتگ۔ دودءُ ربیدگی ھوالہ ءَ بازیں راجانی دودءُ زبان گار بیگ اِنت ءُ زورگیریں تاگتانی زبان ءُ دود زیرگ بیگ اِنت۔ انسان ءِ ہرچ پِڈ مرچی اے تاگتاں وتی چنگلاں کتگ۔
ہرچ دیمءَ شتگیں چاگرداں ابرمی دروشم ءَ وتی تہءَ مٹی آورتگ ءُ دنیا ءَ آشوب اتکگ کہ مرچی اے جاھءَ سر اِنت آشوب یک انچیں عمل ئے کہ ایشیءَ کس داشت نہ کنت۔مٹی ءِ دو تہر انت کہ آ ترا دیمءَ ہم برت کنت ءُ پُشتءَ ہم آورت کنت۔ بلے زورگیریں تاگتاں ایردست ءُ کسانیں راجانی ابرمی آشوبءِ دیم داشتگ ءُ وتی زوریں وتجوڈیں آشوب داتگ۔
دیوانءَ دیمءَ برانءَ تران کنوکءَ گوْشت کہ مرچی بلوچ راج یک مظلوم ءُ محکوم ئیں راج ئے۔بلوچ ءِ سرءَ یک تاگتے زوردست اِنت۔اے تاگت ہر شئے ءَ مٹ کنت کہ اشانی تہءَ زبان،تب، سیاست ءُ ایندگہ پہناتاں مٹءُ بدل کنت ءُ وتی یک زوریں رنگے داتے۔ اے وھد ءَ بلوچ راج ءِ پجار سک باز ھترہ ءِ تہا اِنت۔زورگیر مار ءَ بزگ ءُ ایردست کنگءِ ہرچ ممکن کوشست کنگءَ اِنت۔ مرچی زورگیریں تاگتانی پندلاں بلوچ نودربر انچو بے سما کتگ اَنت کہ آہانی تہ ءَ ساچستی رنگ باز کم گِندگ ءَ کئیت۔ نوکیں اھد ءِ نوکیں سائنسی ازباباں بلوچ ورنا روبوٹ جوڈ کتگ اَنت اشی ءِ مستریں درور موبائل ءُ انٹرنیٹءِ کارمرز اِنت کہ اشانی کارمرز کنگءَ بلوچ نودربرانی وتی جندءِ ساچست مُرتگ ءُ آ چہ ڈنءَ اتکگیں ازباب ءُ ھیال ءُ لیکہاں چہ سانبند بنت۔ بائد وا ایش ات کہ ما اے سائنسی آشوب ءِ پائدگ چِست کتیں ءُ وتی راج ءِ ہرچ شئے رکینتیں بلے اشیءِ چپ بیگ اِنت۔ مئے نودربر انچو بے سما اَنت کہ ہستیں دور ءِ لوٹانی پہمگءَ بے سوب اَنت۔راجی سِنچ ایش بیت کہ راج ءَ ہستیں وہدءَ ہرچ پڈءَ سوبین کنگ ءِ جہد بیت۔ بلے بژنی گپ ایش اِنت کہ ما وتی جیڑگ کسان کتگ اَنت ءُ دنیا ءِ تہءَ آوکیں مٹیانی بابتءَ بے سما ئیں۔ بلے نوں اے نودربرانی زمہ واری اِنت کہ آ وت وان ءُ سرپد بنت پدا وتی ایردستیں راج ءَ سرپدی دینت۔مارا یک راج یے ءِ بیگ ءِ واستہ ہرچ پڈءَ سوبین بیئگ لوٹیت۔ دنیا ءِ تہ ءَ سائنسی ءُ ایندگہ مٹی پہمگی اَنت۔ راجی ءُ میان استمانی سیاست ءُ آہانی چِست ءَ ایرانی بابتءَ سرپدی دارگ المی انت۔بائدیں کہ نودربر سیاست ءَ شریں وڈے ءَ سرپد بہ بنت ءُ مکسد ءِ سرءَ دلگوش بہ کن اَنت۔ وھدے مئے تہ ءَ راجی سِنچ کئیت ءُ ما راجی ھوالہ ءَ پہ ہک ءُ دل جیڑیں ءُ راج ئے بیگ ءِ لوٹانی پیلو کنگ ءَ جُہد کنیں گڈا ما سوبینی ءِ مِنزلءَ نزیک بیں۔
دیوان ءِ گُڈ سر ءَ جُست ءُ پُرس بیت، جُستانی پسّو دیگ ءَ پد دیوان آسر کنگ بُوتگ۔
بلوچ اسٹوڈنٹس ایکشن کمیٹی شال ھنکین
