هُردَلکیں بَچـَلُک

 آئی اش هُردَلک گوئشت . پر چا  که وهدے که چه مات بیت ، سَکّ سَکیں کسانکینے ات . راستین ءَ جُست کن ئے ، چه کسانکیں لنکک ءَ هم مَستر نهت . باز نه رُست و مزن هم نبوت . چو آئی ءِ نام اش کرت هُردَلکیں بَچَلُک . یا لنککیں بچلک . بلے آئی سک تیزیں ، چالاکیں  و هُژیارینے ات !

آواں باز نیزگار و تنگدست اتنت . په دارچن ءَ اینچو مردم ءِ نان دَیَگ گران ات . پدا ڈگال رَست ، و ڈگاراں هم بَر و دانے نه دات . ملک ءَ واری و شُد پتات ، آوان هم چه شُد ءَ هَڈ و پوست بیتگ اتنت .

یک بیگاهے که بچلکاں وپتگ و واب اتنت ، مرد وتی زال ءِ کش ءَ آچش _ آس _ ءِ نزیک ءَ نشت و گوئشتی :

– تئی هیال ءَ ما چئے بکنیں ؟ تو وت گندگ ئے که من وتی چکاں لاپ دات نکناں . مئی جاور چون بیت وهدے که بگندیں مئی زهگاں ، مئی چمانی دیما چه شُد ءَ یک یک به مِر انت ؟ بیا گهتر انت که ما آوان ءَ جنگل ءَ بریں و هموداں وَیل اش بکنیں ، بل که هر هپتیں هموداں به مر انت و ما آوانی مَؤت ءَ وتی چماں مه گِندیں . بیت هم که آوانی بهت برابر ببیت و دابے چه مرک به رَکّ انت _ و چو _ امیتے هست .

دارچن ءِ زال چه هِژم ءَ گـُر ات :

– چون ؟ چون بوت کنت که ما وتی چکان ءَ ویل کنوں تاں که به مر انت ؟

دارچن ءِ دل ، چه گرست و گماں جُشان ات . آئی پیسله کت که وتی زال ءَ بگوئشیت . آئی گوئشت که چه شُد و ڈکال ، هر داب بوته پهک مر انت ، بل که  هر چی زوتر اے وهد بگوئزیت .

زال ءَ دگه راهے نیست ات و وتی مرد _ جود _ ءِ هبری مَنـّـِست و گوں ارسی ئیں چماں دراج بوت که بوپسیت .

بلے هردلکیں بچلک واب نکپتگ ات و آرامی ءَ چه نپاد ءَ دراهت و هما چارپادگ ءِ چیرا که پتی نشتگ ات ، وتی چیر دات و سرَپت و آیانی هبرانی سرجم اشکت انت و چو سرجمیں شپ واب نکپت ، پگر کنان ات که نون چئے بکنت و پگری کرت .

گوربام ءَ که کمے رژن شانتگ ات ، بچلک  بے ترک و توار  چه وتی نپاد ءَ  و چه لوگ ءَ در آتک و آرامی ءَ دیم په کئؤر ءِ نیمگ ءَ تتک . اوداں چه کئور ءِ کِرّ ءَ بازیں کسانکیں اسپیتیں ڈوککی مُچ کرت و کیسگاں کرت و لوگ ءَ بـِرگـَشت .

پگاه ءَ وهدے که ایدگه چکاں هم پاد آتکنت ، ماتیں و پتیں آهان ءَ هر داب بوتگ ات ناهاری وارینت و پدا آهان اش زرت و جنگل ءَ بُرت . هُردَلکیں بَچـَلُک پهکانی رَند ات و هموداں وتی کار ءَ گلائیش ات ، بزان اسپیتیں ڈوککاں کشّاں و په راه ءِ نشانی ءَ آهاں دَؤر دَیان ات .

بلے هنوں سیده لوگ ءَ برو انت ، هم ترست انت . دروازگ ءِ نزیک ءَ شت انت تاں به اشکن انت که آهانی مات و پت هنوں چئے گوئش انت .

وهدے که دارچن و آئی ءِ زال ، چکاں جنگل ءَ بران اتنت ، وَشیں هالے ، لوگ ءَ آهانی وداریگ ات . آهانی سیر و هستگاریں همساهگ په وتی وامانی دَیگ ءَ ، اوداں یهتگ ات . دَه سُهر و تنگهی زَرّ اش یارتگ ات . چه هما کار که باز وهد پیسر دارچن پر آواں کرتگ ات ، بلے تاں هنوں دارچن ءِ زرّ اش نداتگ اتنت و دارچن هم نا امیت بوتگ ات .

دارچن هما دمان ءَ وتی زال ءَ په گوشت ءِ گِرَگ راه دات . گوشت اش گِپت و گِرَست اش . هنوں وار و شدیگیں دارچن و لوگی توانت که لاپ سیر ءَ ورد به وارت . بلے لنکه و زنبے آهانی گٹ ءَ نه شُت .لوگی ءِ ارس رهت انت و گوئشتی :

– مئی بیچارگیں چککاں کج انت ؟ ماں آ بَز و تهاریں جنگل ءَ چون بوت انت ، بلکیں آهاں گرکاں وارته ! چون ما آوان ءَ ویل کرت ، وتی جند ءِ چکان ءَ ؟ پر چا من تئی هبر ءَ مَنّـِست و زرت ؟

دارچن ءِ جند هم سَکّ پشومان و کُهتیگ ات ، بلے چیزی نگوئشت .

– چون بوتیت و کجائیت منی نازهکیں بچاں ؟

ماتیں گریوگ ات و نون وتا چیهانٹ جنان ات  .

چکاں هم گیشتر سَگّ اِت نه کت و پهکاں کوکار کرت :

– ایش انت ما همدانیں !

ماتیں هما دمان ءَ چست بوت و دروازگی پَچ کرت . دیستی که سرجمیں زهگی همودان اتنت ، آهانی امباز کرت و چُکِّست .

– نزانیت که من چینچو گـَل اوں که وتی دلبنداں اَپدا  گندگ اوں ! نون چون شما ژَند و ژَکل و شدیگ ایت ! نون من شما را ورد واریناں .

شَدیگ و هَڈی ییں چککاں هنچو پَرزونگ ءَ نست انت و ورگ ءَ گلائیش بوت انت که شما بدیستیں . رند چه ورگ ءَ پهکاں دِهدے گوئشاں بوت انت که جنگل ءَ چون آواں ترستگ انت و چونکا هُردَلکیں بَچـَلُک آوان ءَ لوگ ءَ یارته و رسینته .

بلے آهانی وشی و وشدلی ءِ وهد کٹ ات و ڈکال و تنکدستی پدا آهاں بیچاڑ و بیوار کرت . زرّ کٹت انت و شد پدا یهت . دارچن و آئی ءِ زال اپدا په نادلکشی ،هُجّ ومجبوری ءَ پیسله کرت  که وتی چکاں ، دوارگ جنگل ءَ ببرانت و ویل بکن انت . هُردَلکیں بَچـَلُک اپدا آهانی هبراں اشکت . آئی اپدا هیال کرت که پیشی داب ءَ تچیت و چه تیاب ءِ کِرّءَ، چه کسانکیں و اسپیتکیں ڈوککاں وتی کیسگاں پُرّ کنت … بلے چو نبوت . دوازگ چه تها سَکّ و سکّ مُهر بَند ات .

 

 . هُردَلکیں بَچـَلُک نزانت که چون بکنت  . وهدے که ماتیں پگاه ءَ آهاں ٹکرئ نان په ناهاری دات ، آئی وتی بهر ءَ نه وارت . وتی نانی وتی کیسگ ءَ چیر دات  تاں که راه ءِ سرا ، ڈوککانی بدل ءَ ، نان ءَ تروسیت و دَؤر به دنت . نون آهانی مات و پت اے گَشتیں ، آهاں چه آهانی لوگ ءَ دور ، جنگل ءِ هما بزَ و تهارتریں و دور تریں و تُرسناکتریں هَند ءَ بُرت و پدا زهگان اش دار ءِ چِنئگ پرمات و وت آرامی ءَ  چه اوداں دور بوت انت و چکان اش یله کت .

هُردلکیں بچلک ، باز دلتپرکه نه بوت . پرچا که ائی ءِ هیال ءَ ، لوگ ءِ راه ءَ چه سٹتگیں نان ءِ ٹکراں ، بے جنجال ءَ ودی کت کنت . بلے آئی وتی سٹتگیں نانانی یک ٹکرے ءَ هم ودی نه کت . مُرگاں آهاں چونگ چتگ ات و وارتگ اتنت .

چه نانانی ٹکرانی ودی نه بیگ ءَ ، سرجمیں برات ترست انت و سرجم دل سوچیں گریوگے ءَ بنگیج کت و هر جاه که چم میم ءَ کت پاد ءِ ایر کناں و روان بوت انت . چو جنگل ءِ تهار تریں و بَزتریں جاه ءَ رَست انت .

شپ بوت ، ترندیں گواتے کَشّت . چکانی ترس و بیم انگت گیش بوت . آهاں  گوں بدبهتی وتی پاد ءِ سرا جَکتگ اتنت . چه ترس ءَ آهاں ، گوهر بیگ ات و لرزگ اتنت . آهانی گمان ءَ گرکاں آهاں گئیره کرتت و هنیگ ات که آهانی سرا بیڑ به یارنت و آهان به ور انت . بیچارگیں زهگکاں سک ترستگ اتنت ، ترسگ اتنت که هبر کن انت ، یا اینگر و آنگر به چار انت  .

    همے وهد ءَ سارتیں هئورے هم زراب دات و شَر گوار ات . آهانی جوان تَرّ و میچل کُت .

آهاں یک و دگر ءَ ڈیک وراں ( گوئر جناں ) و شُرد و میناں کپان اتنت . چِست ءَ بوت انت و پدا کپت انت و چو  چه اوداں دور بوت انت .

هردلکیں بچلک چار ات و بُرز تریں درچکی ودی کت و آئیا سر کپت  و شَت تاں بُرزتریں ٹالی . چه اوداں چارتی که باریں کجام جاگه راهے هست یا  مردمی لوگے ودی بیت یا نه .

چاریں نیمگی چارت انت و دوریں جاهے ءَ ، دیستی  که چراگے ءِ ، نزوریں  برانزے گندگ ءَ بیت .

اشتاپ کنان ءَ چه درچک ءَ ایر کپت و وتی براتانی زرت و دیم په هما دیستگیں رُژن ءَ بران بوت .

آهاں تاں دیر جنگل ءِ تها شت انت ، تاں آهر ءَ چه جنگل ءَ در کپت انت و رست انت هما جاه ءَ که جنگل ءِ کَش ءَ لوگے هست ات و چه آئی ءِ تاگ ءَ همے رُژن گندگ ءَ بوت .

زهگکاں دروازگ ءَ ٹکینت . یک جنین آدمے دروازگ ءَ پَچ کت و سوجی کت انت که کئے انت و چے لوٹنت . . هردلکیں بچلک گوئشت : « آهاں جنگل ءِ تها گار بوتگ انت ، دزبندی کن انت که په شپ ءِ گوازینگ ءَ ، آهاں جاهے به دنت . » . 

جنین آدم آهاں چار ات . دیستی که باز ازاب انت و پهک تَرّ و لِیهَڑ انت ، چه آهانی بدیں جاور ءِ گندگ ءَ ، چمان ءِ ارسی شیوگ بیت انت .

_ اُه – گریب و بیچارگیں زهگلکاں ، شما زانیت که اداں کجا انت که شما آتکگ ایت ؟ اداں چو جاه کیت که اے  مردمے ءِ لوگ انت ، بلے اے زهگانی وروکے ! 

_ گُڑاں ما چے بکنیں ؟ اگں تو ما را چه اداں به گلین ئے ، ما را شپ ءَ ماں جنگل ءَ گرکاں ور انت . بل گڑاں ما را همداں همے مردم وار به وارت ، گهتر انت ، بلکیں آئیا مئی سرا بزگ به بیت ، اگں شما مئی پُشتداری ءَ به کنیت ! _ هردلکیں بَچ کوئشت . 

مردم وار ءِ جَن پگر کت که چون به کنت . باریں زهگاں ءَ چه وتی مردم واریں مرد ءَ  چیر دات کنت یا نه ؟ زهگانی لوگ ءِ تها بُرت ، آس ءِ نزیک ءَ آهاں نادینت تاں وتا گرم بکن انت  .

کمے رند تر ءَ ، دروازگ ءَ کسے ترندی ءَ ٹکینت . اے مردم وار ات که لوگ ءَ آتکگ ات . آئی ءِ جن ،  زهگان ءَ هما دمان ءَ تهت ءِ چیرا چیر دات و شَت دروازگی پَچ کت .

مردم وار که لوگ ءَ مان بیت ، هما دمان ءَ شامی لوٹت . آئی ءِ جن هما مان ءَ آئیا هنگت جوان سُهر نه بوتگیں پوره ئیں گورانڈے و مزنیں کونزگے تُرندآپ پرزونگ ءِ سرا ایر کرت و دات . مردم وار چو شدیگ و هڈی ئیں مردماں ، نشت و ورگ ءَ و تِنگگ ءَ گلائیش بوت .  

یگبرے آئیا بویے بوت و جوانی بوئی کت  و گوئشتی :

_  مردمانی گوشت ءِ بو ، اداں چه کجه هست انت ؟

_ بلکیں اے بو چه گولو ءِ پوست انت که من پوست جتگ و اداں آرته . _ آئی ءِ جواب دات .

_ نه ، منا مردمانی تاجگیں گوشت ءِ بو ءَ بیت !  منا تو ریپینت نه کن ئے ! _ مردم وار وتی لوگی ءَ نِهِرّ دات .

چه سُبره ءَ پاد آتک و سیده ، تهت ءِ نیمگءَ شَت .

_ اَهاں ، تو لوٹت که منا به ریپین ئے ؟ چشیں ریپینگ ءِ شزا همیش انت که من تئی جند ءَ به وراں ! _ کوکاری کت مردم وار .

پدا پهک براتلکانی یک یک ، چه تهت ءِ چیر ءَ در کت انت .

بیچارگیں زهگلکاں آئی ءِ دیما دست اش بست و زانکوٹ اش جت و چه آئی دزبندی کناں بیت انت که آهاں مه وارت و آهانی سرا ، ازاب بکنت . بلے مردم وار سک گرم گپتگ ات و هژمی ات  . رهمی نیست ات . آهانی وا و زاریانی گوش نه داشت . یکے چه زهگلکانی چه پاد ءَ گپت و چستی کت و لوٹتی که به وارتی . آئی ءِ جن آئیا گوئشت :

_ پرچا چو اشتاپ کنان ئے ؟ هنون تو جوانی ءَ شام وارت . بانداتے هست انت و تا باندات ءَ دل ءَ بدار . هنوں بے وهد انت ! 

_ جوان انت ، تاں باندات دل ءَ داراں . تو آهاں  جوانیں شامے به دئے که تاں باندات لاگر مه بنت و اهاں وپسگ ءِ جاهے هم به دئے . _ مردم وار گوئشت .

مردم دوستیں جنین ءِ دل وش بوت و هما دمان ءَ په بچلکاں ، جوانیں شامے تیار کرت و دات انت . بلے اواں سک باز ترستگ اتنت و شام اش وارت نه کت و شامی نه اتنت . مردم وار اپدا آتک و سُبره ءِ کَش ءَ نشت . هنوں باز وش دل ات که باندات آئیا جوانیں  وردے بیت . کونزگ ءِ سرجمیں ترندآپی وارت انت و لوٹتی که به وپسیت .

مردم وار ءَ هپت جنین زهگ هست ات و آ روچیں آهاں زوتر بُرزی کوٹی ءَ شتت و وپتگ اتنت . آهاں هر هپتیناں یکیں و مزنیں تهت ءِ سرا وپتگ و واب کپتگ اتنت . هما کوٹی ءَ دگه تهتے هم هست ات که آدگه تهت ءِ داب ءَ سک مزنینے ات . ماں اے دومی تهت ءَ مردم وار ءِ زال ، هپتیں بچلکان ءَ واپینت . هُردلکیں بچلک واب نه کپت . ترست که مردم وار یک برے نیم شپ ءَ آهاں مه وارت . نون آهاں چے بکن انت ؟ هردلکیں بچلک دیست که مردم وار ءِ جنککانی سرا ، تنگهیں  ( سُهریں – تلاهیں ) تاج پر انت و وَپتگ انت آئی و آئی ءِ براتانی سر ءَ کلاهے ایر انت ، آرام پاد اهت و وتی براتان ءِ کلاه ءَ گوں آهانی تاج هنچو په آرامی ءَ بدل بکنت که هچ کس مه زانت و سرپد مه بیت . اول وتی و وتی براتانی کلاهی زرت و یکجاه کت انت ، پدا مردم وارُکانی تاجی یک یک زرت انت و آهانی سر ءَ کلاهی ایر کرت و پدا تاجانی وتی و وتی براتانی سرا ایر کرت انت .

نیم شپ ءَ مردم وار چه واب پاد اتک ، پگری کت که وتی کار ءَ په باندات ایر مه کنت . گهتر انت که هنوں بچلکاں ، لوگ ءِ چیر ءَ به بارت و بند اش بکنت . پر چا که بیت که به تچ انت .

 تهار ات و تهاری ءَ هر داب بوت ات ، وتی تاں برزی کوٹی و کت ءَ رَسینت . وتا تاں تهتانی رسینت و لوٹتی که بزانت که کجام تهت ءَ آئی ءِ جند ءِ جنکواں واب انت ، آهانی سرءِ  تاجانی دست پر کرت تاں اهاں درست بکنت و چُش وتی گوئشت : هئو همیش انت که من زانت انت :

_  هئو همیش انت که من زانت انت  ، گڑاں ایدگه تهت ءَ بچلکاں وپتگ انت .

تاں دیر مهتل نه بوت ، هما دمان ءَ وتی جنکوانی – بچکانی بدل ءَ ، یک یک چه تهت ءَ زرت و مزنیں گوالے ءَ که گوں وت آرتگ اتی ، مان کت انت . پدا ائی ءِ دپی جوان و مُهر بست و برت لوگ ءِ چیر ءَ ایری کت . و پدا ، وَش و وشدل شت وپت و آرام کت .

وهدے که هردلکیں بچلک ، مردم وار ءِ واب کپگ ءِ هووورر  هووورراں اشکت انت ، گڑاں هما دمان ءَ وتی براتلکانی چه واب پاد کت و گوئشتنتی که زوتر گداں گورا کن انت . اهاں پد و رند بوت انت و چه لوگ ءَ درکپت انت و چه باگک ءِ راه ءَ و چه زمینانی تها ، چه اوداں تتک و پادانی مئیار بوت انت .

سرجمیں شپ ءَ تتک انت ، وت نزانت اش که کجا ، بلے تتک انت .

مردم وار سُهب و پگاه که چه واب ءَ پاد آتک ، یکراست شت لوگ ءِ چیری یا  بُنی کت ءَ . 

گوال ءِ دپی پاچ کت و چارستی ، دیستی که اوداں بچلکے نیست و ائی ءِ جند ءِ جنکوان انت ! هیران بیت ! پدا کوکاری کت و چه هژم ءَ پاد ءَ ڈگار ءَ و تهتگاں چوپان بیت . سرپد بیت که گوں ائی ءِ هُژیاری ءَ هم چون اش ریپینته . گوانکی جت :

_ نون جوان انت ! شما را په اے کار ءَ ، من جوانیں سوجے دیاں ، ویلگردیں بچلکاں ! منی لوگی ، منی جوانیں و تیز رویں بوٹاں بیار ! 

مردم وار آهانی رند ءَ درکپت و جنگل ءَ هر نیمگ ءَ چاراں و پٹ و پول کناں بوت و تاں دیر گشت ، تاں آهر ءَ آهانی پَد و رندی ودی کت ، بلے اے وهدی آهاں وتی لوگ ءَ رستت و نزیک بیتگ اتنت و تهنا سد گام  تاں لوگ پَشتکپتگ ات !

آدم وار چالاکی ءَ یک پادے ءَ اے جُمپ و بوٹگ ءِ سرا و دومی پاد ءَ دگه جُمپے ءَ ایر کنان ات و چه رودانی بُرزگ ءَ تو گوئش ئے جوگ انت ، سِٹی ءَ کت  و دیما پیداک ات . براتاں چه دور آئیا دیست . هردلکیں بچلک همئ وهد تَلاریں کالے ءِ بُن ءَ ، یک هونڈے دیست ، مزن نه ات ، بلے درستاں هموداں جاه ءَ بوت انت تا چیر به بنت .

آدم وار هم چه اینچو تگ و تاچ ءَ ژند بوتگ ات . تیز تچیں بوٹانی گون ءَ اینچو تچگ ، ادنائیں کارے نه ات ! آئی هم دلمانگ ات که هموداں جاهے به نندیت و ارام بکنت و هما تلار و کال ءِ بُرزگی که دیست ، هموداں نشت  . هما جاه که ائی ءِ بُن و جهل ءَ براتلکاں وتا چیر داتگ ات .

دمانے ءَ چه رند آدم وار واب کپت و آئی ءِهوورر هوورر ءِ توار هنچو بُرز ات که چه  دور هم اشکنگ ءَ بوت و براتلکانی دل هم چه ترس ءَ دریکگے گون ات . آهانی تها تهنا هُردلکیں بچلک ات که نه ترست و هنگت راه ءِ شوهاز ات . براتانی گوئشت ، شما را واک ءَ کنت و توانیت ، تاں وهدے که مردم وار واب انت  تاں لوگ ءَ تچیت و وتا سر کنیت . و وت سرکپت چه مردم وار ءِ پاداں ، آرام آرام آئی تیز رویں بوٹاں در کرت . بوٹاں هئو سک مزنیں اتنت بلے آهاں برکتی ( معجزه کنوکیں ) بوٹ اتنت . آهاں کسان و مزن هم بوت انت . پادانی اندازگ . هردلکیں بچلک بے جنجال آهاں پاد کت و هما دمان ءَ آئی ءِ پادانی برابر بوت انت .

دیمتر چے بوت ؟

یکے گوئشیت که هردلکیں بچلک ، نه تهنا مردم وار ءِ تیز تاچیں بوٹاں زرت ، بلکیں آئی ءِ زنڈیں ساککی هم زرت که پُرّ چه تنگه و زر ات و شت ۔ و دگرے گوئشیت که هردلکیں بچلک تیزتاچی بوٹاں پاد ءَ کت و بادشاه ءِ کوٹ ءَ شت  و بادشاه آئی ءَ هموداں وتی نپر کت و کاری دات و جوانیں پگارے آئیا دیگ بوت  . هردلکیں بچلک گوں وتی تیزتاچیں بوٹاں ، چیزے وهد بادشاه ءِ کلات ءَ کاری کت . چش ات یا نه ، زانیں که هردلکیں بچلک ، جاندراه و جوڑ وتی لوگ ءَ شت و آئی ءِ مردم چه آئی ءِ کرد و کاراں وش اتنت و کیسگی مدام پُر ات !  

چه هما وهداں و اینگر ، دارچن گوں وتی لوگی و زهگاں ، ایمن ، لاپ سیر ، جاندراه اتنت  که نه ڈک و سَکی و سوری یے آهاں هست ات  و نه گمے . هئو ، چو هم بیت .

براتکاں هوری رُدان و مزن بیان انت ! 

پر واک ، نگبهت ، کار بلد و جوان انت ، 

هما که  رنگ و بالاد ءَ چه کم ات

هوش ءَ سر ات و پگر و چم ات

دلی سپا و مهرانی دردوار  ات

سکی ءِ وهد په براتاں کار دهی هزار ات 

مدام په براتاں – وتی پناه انت

نگبهتیانی آروک وتی دوار و جاه انت