کریم بلوچ – تهل
بلوچ راجدپتر و شئیراں وهدے که ما چاراں و ٹپاساں ، گِنداں که بلوچانی یکویی تاں میر شیهک ( میرچاکر هان ءِ پت ) ءِ بیرانی ءَ ؛ باز په دلپهکی و رهبند بوتگ . وهدے که ما راجدپتر ءَ گندیں که میر جلال هان چل و چار بولک بزان زات و تــَکانی سروک بوتگ ، اے همے پیش داریت که بلوچانی سروک و کماش و بادشاه میر جلال هان بوتگ و بلوچانی سروکی ءِ منئگ و گچین ، سرجمیں کٹمانی هواری ءِ گون ءَ بوتگ . و اے دود تاں میر شیهک ءِ بیرانی ءَ برجاه بوتگ .
میر شیهک ءِ وهد ءَ هم سرجمیں بلوچ ٹــَک و زاتاں رند ، لاشاری ، جتویی ، نوهانی ، بزدار و … میر شیهک ءِ مزنی ءِ منوک بیتگ انت و اے دود ءِ برابر ءَ سربراه ءِ بیران بیگ ءَ چه رند ، سرجمیں کٹماں هوری ءَ نوکیں سربراهے و چه دگه ٹکے ءَ په سربراهی ءَ وَش و گچین کرتگ.بزان ماں اے دود ءَبادشاهی چه پت ، چُک یاں سیاد و پشتپد ءَ نرستگ بلکیں دگه ٹکے ءِ گچینی مهترے که په زانت و بامردی نامدار بوتگ رستگ .
رند چه میر شیهک ءِ بیرانی ءَ ، بازیں ٹکانی هیال همے بیتگ که میر گوهرام ، میر شیهک ءِ جاه بنندیت و بلوچانی کماش و میر به بیت ، بلے لهتے میر چاکر ءِ پشت اوشت انت و میر چاکر ءِ سر ءَ سرداری ءِ پاگ بندنت .
گوں میر چاکر ءِ سرداری ءِ پاگ ءِ بندگ ءَ هما زات و کٹم که میر گوهرام ءِ سرداری ءِ پلومرز اتنت چه میر چاکر و رنداں جتا بیت انت . نودبندگ گوں لاشاری ، نوهانی ، جتوییاں و … میر گوهرام ءِ سرا پاگ بست و مولای ءِ شهجو و گنداوه ءَ شت و نندوک بیت انت و میر چاکرهان ءِ بادشاهی ءِ بنجاه سیبی و ڈاڈر بیت . و چو بلوچانی هوری و یکویی پرشت و دوییں میر و بادشاهاں هر کجام پر وت مزنیں پئوجانی تیاریءَ کناں بیت انت . هما اولی سالاں یک نیمگے ءَ چل و دگه نیمگے ءَ شست (60) هزار تیاریں جنگی مرد اوشتاتگ اتنت و اے ابید چه جنینانی جنگی پئوج اتنت .
چاکر و گوهرام ءِ کینگ دویینانی دلاں سیه کتگ ات و په کمیں نیمونے ءَ وداریگ اتنت که ریهان و رامین ءِ اپس تاچی ءِ بروک و کٹوک ءِ گپ ءِ نیمون ودی بیت و رند چه همے نیمون ، ریهان ءِ اُرُش گوهر ءِ هِرانی سرا ، اے آس ءَ تیز کت و چو که آسے که کهدانے ءِ کاهاں کپیت ، بلوچ ءِ زندمان و جنگل ءَ کپت و بلوچ ءِ دپتراں برات کشی ءِ هما سیاهیں ٹــِک و پولنگ ءِ جنگ بنا بیت که لکانی وشیں و شادهانی مرادانی گار و بیگواه کت .
چاکر و گوهرام ءِ سی سالی تبهکاریں چنگانی برکت ءَ ، نه بلوچ ءِ بزیں و پر بیمیں پئوجے پَشت کپت و نه مزنی یے . میر چاکر چه کندهار ءِ بادشاه په وتی براتانی کشگ ءَ کمک لوٹست و میر گوهرام چه سند ءِ بادشاه ءَ مَدت لوٹت تاں وتی راج ءِ تباهی ءَ گیش بکنت . چاکر و گوهرام ءِ آهری جنگاں ، ڈنی پئوجاں هم گوں بے رهمی بلوچ کشی ءَ هوار بوتگ انت .
رند و لاشاریانی برات کشی جنگاں 25 بوتگ انت که ده گــَـشت ءَ لاشاری و پانزه بَر ءَ رنداں جنگانی کٹوک بیتگ انت. چه اے جنگاں سئے جنگ سک مزنیں بیتگ انت . اولی جنگ که رنداں لاشارانی سرا بیڑ بر انت و میلادی ءِ 1520 ءِ سال بیتگ « دابانی »ات که کشت و هون هد ءَ چه گیش بیت و دومی مزنیں جنگ که لاشاری سوب کن انت « نلی » یا « ناڑی » ءِ جنگ ات که میر گوهرام وتی بے دروریں شئیر ءَ په میر چاکر ءَ راه دنت :
« چاکر گر آزمان ءَ پَدگ بند ئے
دادر ءِ جمپاں په سر ءَ زیر ئے
سر بر ءَ اِستین ءِ جن ئے تهت ءَ
پئؤر و استاراں په اِسپر سِند ئے
هاریں میران ءَ په گِدار گِند ئے
کـُشتگ من نامانی ملک میران
پروشتگ من رندانی بَزیں دیوان
هاجی شیهک ، اومر و گوهرام
گوں هر چار همنامیں سماهیلاں
هردو سُهراباں اومرائیناں
آ هسن (حسن)نوتکی ءِ نُهیں بَچاں
تئی سریں رنداں مرد کشیں هالی
من کشتگ و دپبوج انت مزارانی
من گر و کنڈوراں ٹکانپاراں
تو وتی ساه په هرجنئگ داشتگ
پادوں ماں مَلّ ءِ دورواں داتگ
… »
چه چاکر ءِ شئیرے که گوهرام ءِ پسه ءَ دنت همے پـَدَر بیت که اے جنگانی تباهی چونیں بیتگ انت :
« تو دپ ءَ هپتاد شاهر ءِ مَٹ ئے
نئیکه په دروگ ءِ بندگ ءَ گــَـٹ ئے
تئی دپ ءَ دروگے زیادهیں بستگ
تئی سرا گرانیں اگدهے زرتگ
من هپت براں چنڈینتگ تئی بالاد
گوهرام وتی پیشیگیں براں گیرآر
مئیگ و تئی جنگانی پداں شر چار »
***
یاں دگه جاهے گوئشیت :
« سیوی گهوڑوی گرداں بات
دُرّیں گوهر ءِ مرگاں بات
گوهرام شه دو جاه بے جاه بات
نئے بات گور و نئے گنداوه
شه هپت سد بنگویں ورنایاں
که پاگش په کهیبے بستاں
بورش بے لگاماں تاتکاں
آهاں په نشان یکے نے
تیگاں چرتگنت هدنی آں
زهمانی زهاں زوریناں
کل ماں گوهر ءِ مرک ءَ انت »
چه جنگانی اولی روچ و ساهتاں بازیں بلوچ ورنا و زانوگریں مردماں دوئیں میراں بزان هم میر چاکر و هم میر گوهرام ءَ چه جنگ ءَ مکن کت ، بلے آهاں گوش نداشت .
رند چه سی سال ءَ ، آهر ءَ دوئیناں په هیر و سُهل ءَ تیار بوت انت و دوییں دو جتاییں منئگ نامگ ءِ دسترند کنئگ په یک و دگر ءَ تیار بوت انت و اے وهد دوییں واجهاں پیر بوتگ اتنت و سند چه هشتاد ءَ برز ات .
چاکر و گوهرام ءِ سُهل نامگ دو « کـُرآن » ( قرآن ) ءِ « سوره الناس » ءِ پشتی تاکدیم نبیسگ بیتگ انت که په همدگر اش دیم داتگ انت . دوییں وتی منئگ نامهاں دسترند کتگ ، مُهر جتگ و راه داتگ .
میر گوهرام و میر چاکر ءِ منئگ نامگانی نبیسوک بلوچ واننده بوتگ انت و دوییں کاگدانی توک ءَ نبشتانک یکے که تهنا نام ءِ جاه ءَ یا وتی یا دومی ءِ نام اش نبشتگ و روچ هم یکیں روج نبیسگ بیتگ انت .
رهداتگیں منئگ نامگ په میر گوهرام که میر چاکر ءِ مُهر و دسترندی مان انت کراچی ءِ نشنل میوزم ءَ ایر انت و میر گوهرام ءِ ره داتگیں منئگ نامگ په میر چاکر ءَ قمر بلوچ ءِ گوئشتن ءِ برابر ءَ ساداتانی کجام هاندان ءِ کِرّ ءَ ایر انت که ده لک روپیه اش آئی ءِ دیگ ءَ لوٹتگ .
سیمی کتاب که دوئینانی منئگ نامگ گوں آهانی مهر و دسترندی هور ماننت هم سند ءِ ساداتانی کتابے که قمر بلوچ ءِ کتابجاه ءَ ایر انت . ( مولانا نور احمد فریدی :
« بلوچ اور اسکی تاریخ » تاکدیم X ) .
اے منئگ نامگ که 957 ءِ هجری ءِ رجب ءِ بیست و پنچمی روچ نبیسگ بیتگ بریبر انت گوں میلادی ءِ 1550 ءِ سال .
اے منئگ نامگ پارسی ءَ نبیسگ بیتگ . من اے منئگ نامگ ءِ گیشتریں بهر ءَ چه واجه مولانا نور احمد فریدی ءِ کتاب (تاکدیم :Xi ) ءَ چه اردو ءَ اداں بلوچی ءَ تریناں :
« چه زمانگ ءِ بدبهتی و بدکِردی و نـَوَشیانی سوب ءَ ، بے سَوب و بے کجام اٹکلے ءَ ما دوئینانی نیام ءَ دلرنجی و نوشیاں ودی بیت انت که مزنیں و تباه کنوکیں جنگانی سوب بوت انت که اے جنگانی وجه ءَ چه ما دویینانی نیمگ ءَ ، بازیں ورنایے مَؤت ءِ دَپار بوت انت و اے بے سوبیں جنگاں بازیں سالے پُشت مه پُشت دیما آتک انت .
اے جنگاں ابید چه کُشت و کوش ، لوٹ و پُل ، هون ءِ ریچگ ، تباهی و بیرانی دگه کجام سیت و اسرے نه بیتگ . بلے نه دگنیا په کس پادار بیت و نه زیند .
ما دویینانی زمه انت که پیشی داب ءَ وتی دوستی و دلپهکی ءَ برجاه و گیش بکنوں و چه کشت و کوش و لوٹ و پل ءَ دور ببیاں . همے هاتر ءَ دوییناں واده کنیں و هاوند ( هُدا ) ءِ گپ « کرآن » و آئی ءِ رزای ءَ شاهد گِریں که جهان ، زمانگ و هستی ءِ اڈ کنوک انت و آهری ربالو (پیگمبر ) ءِ گون ءَ ما واده کنیں که آیی ءِ مبارکیں آیه ءِ برابر ءَ ( یا ایها الذین آمنوآ اوفو بالعقود ) که « اے ایمانداراں وتی وادهاں پورا کنیت »
په دلپهکی وتی گپ ءِ سرا اوشتاں . واده کنیں که پیشی داب ءَ وتی براتی و دوستی ءَ برجاه و نوک کنوں و همدگر ءِ دوست ءَ وتی دوست و یک و دگر ءِ دُژمن ءَ وتی دُژمن بزانوں و چه اے منئگ نامگ ءَ مود ءِ سر ءِ کـَچ ءَ دور نبئیں . تاں وهدے که چه شهمیریں واجه میر گوهرام ءِ نیمگ ءَ اے منئگ نامگ ءَ نکسے نرستگ ، مزنیں و آزمان ءِ هاوند ءِ داد و برکتاں شاهد گراں ،که من ـ که مزنیں هاوند ءِ بندگے اوں ـ کجام سر ءِ مود ءِ کچ ءَ چه اے منئگ نامگ دور نبیاں .
اگں کجام وهدے یکے چه ما چه اے منئگ نامگ ءَ سر ءِ مود ءِ کچ ءَ ردی یے کت ، تو آ آزمان ءِ هاوند و آئی ءِ ربالو ءِ (ص) هِژم ءِ آس سُچات و کیامت ءِ روچ ءَ آ آزمان ءِ هاوند و آئی ءِ مزنیں ربالو ءِ دیما شهرگ و شرمنده بیت . همے هدای ءِ کرآن و جهان ءِ هاوند ءِ « آیتاں » آئی ءِ و آئی ءِ پشتپد ءِ دُژمن بات انت .
چه بُرزیں هاوند ءَ دزبندی کناں که اے منئگ نامگ ءَ چه دوییں نیمگاں پُشت ماں پُشت ءَ سک و پابرجاه بکنت .
به مورخه 25 رجب المرجب شریف 957 هـ .
( مُهر : میرچاکر اعظم ) »
چاکر و گوهرام ءِ سی سالی جنگانی هرجان نه تهنا لک ءَ چه گیش بوهیر و مردیں زهم جناں بوت انت بلکیں هزاراں زهم جنیں و شیر شکاریں هاتون و بانکاں هم همے جنگانی هرجان بوت انت و لکانی لوگ و گِدانانی آس تُست و ایرمُرت انت .
گوں کندهار ءِ شاه ءِ پئوج ءِ آرگ ماں بلوچستان ءَ ، پٹانانی پاد ماں بلوچستان تاں سند ءَ که آ وهدی میر گوهرام سند ءَ شتگ ات ، پاچ بوت .
مرچی پنچسد ـ پنچ سد و پنجاه سال ءِ کساس چه آ جنگاں گوئستگ ، بلے تاں هنوں چاکر و گوهرام ءِ زهم جنانی زهمانی شیکگ و هـَڈ چَری و اسپرانی چاپ چه مئی شئیر و دپترانی تاکاں اشکنگ بیت . تاں هنگت بلوچ راجدوست و زانوگرانی دلسوچیں توار اشکنگ بیت که گوانک جنان انت : « چاکر کینگاں کوتاه کن ».
تاں هنگت هما گدان و لوگاں که آهانی آس گوں آهانی با مردانی کشجاه بوگ ءَ تست انت ، گندگ بنت و تاں هنگت هما چوره و یتیمانی ارساں که آهانی پت ، برات ، گهار ، مات و مردم اے جنگاں شهید و نمیران بیت انت ، کس پهک نکتگ انت که هچ ، تاں هنگت نزانوں که مئے برات و مئے دژمن کئے انت و ڈنی دژمنانی پاد ءَ وتی ملک ءَ مُهر کنان اوں !
چاکر و گوهرام ءِ سی سالی جنگانی ڈک و سوب جاهے گوهر ءِ هِرّانی نیمون گوئشگ بیتگ و جاهے رامین و ریهان ءِ اپس تاچی ءِ چکاس ءِ کتگ . بلے دلجمیں گپ ایش انت که گوں میر چاکر ءِ سرداری ءِ پاگ ءِ بندگ ءَ ، بازیں ٹک و زاتاں نوش بنت و میر گوهرام ءِ سرا سرداری ءِ پاگ بندنت . و شئیرے چوش گوئشیت که نودبندگ :
« پاگی بستگ ات گوهرام ءَ
نودبندگ سهی پرمان ءَ
سردار بوتگ ات لاشار ءِ
تاں هَـدّ ءَ نلی ـ بمپور ءِ
