Кавказский пленник (Глава 3)
کوه کاپ ءِ بندیگ, سئیمی در
نبشتانک: لیو ٹالسٹائی
رجانک: کریم تھل
کوستلین دومی گشت هم کاگدے وتی لوگ ءَ نبشت و وداریگ ات که کدیں پر آئی ءَ ره داتگیں زرّ ءَ رسنت . په وتی مردماں زهیریگ ات . سرجمیں روچ هما همبار ءَ نشت و روچاں هساب کنان ات که کدیں کاگد ءِ جواب ءَ ییت . یا وپت و هموداں واب ات .بلے ژیلین زانت که آئی ءِ کاگد سر نه بیت و دگه کاگدی هم نه نبشت .
پگر کنان ات : « مات چه کجا اینچو زرّ ودی کنت و پر من ره دنت . آئی ءِ هرچ اوداں گیش چه زرے بیته که من پر آئی ره داته . آئی وت ءَ به کُشیت و به تراکینیت پنچسد روبل سرجم کت نه کنت . هدا اگں کمک کنت ، من وت چه اداں وت ءَ چُٹیناں . »
وت هر نیمگ ءَ چاراں و دلگوش کنان و په وتی تچگ ءَ جهد کنان ات . شینزاراں کلگ ءِ هر نیمگ ءَ شُت . وهدے – وهدے نشت و گوں دست گُدی دُهت یا دگه کارے ءَ گلائیش ءَ بوت . یا گوں گِل بُٹکی جوڑ ءَ کرت ، یا چه بیدانی نرمیں ٹال و شاهڑاں نشت و تگردی گوئپت . ژیلین هر کار ءَ بلد ات .
یگبرے بٹکی جوڑ کت . پونزی پر کرت ، دست و پادی هم جوڑ کرت . تاتاری جامگی هم دُهت و گوئر دات و لوگ ءِ بُرزگ ءَ ایر کرت .
یک روچے که تاتارانی زهگاں وهدے که په آپ ءِ یارگ ءَ شت انت ، عبدل ءِ جنک دینا هما بُٹک ءَ بان ءِ سرا دیست . ایدگرانی توار کرت و بٹکی آهاں پیش داشت . سرجماں وتی کونزگاں ڈگار ءَ ایر کرت و کنداں بٹک ءَ چاراں بوت انت .
ژیلین هما بُٹک ءَ ایرگهت که آیانی به دنت . آواں پهک کندگ اتنت و کس دل نه کت که آئیا به زوریت .
هِشت اش هموداں و شت انت همبار ءَ تاں بچارنت که چے بیت ؟
دینا بُٹک ءِ نیمگ ءَ شت و چارستی و یگبرے که چکاپتی و چه اوداں تتک . ایدگه روچیں پگاه ، دینا گوں بُٹک چه لوگ ءَ در کپت . بُٹکی سُهریں ٹکرے گد ءِ تها واپینتگ و آئی ءِ امباز ات . هموداں وتی لوگ ءِ دیما ، آئیا ننلکے ءِ داب ءَ چَندیناں و نازینان ات . گوں هما بُٹک ءَ دلگوش و سراگاه ات . یگبرے پیره زالے درکپت و دینای ءِ نیمگ ءَ بیڑی بُرت . بُٹکی چه آئی ءِ دستاں چکاپت ، پروشت و ٹکر ٹکری کرت و دینا ئی جاهے ره دات تاں کجام کار ءَ بکنت .
ژیلین پر آئیا دگه بُٹکے جوڑ کرت . هنگت گهترینے و ژیلین پگر کنان ات : « باریں آئی ءَ دوست ءَ بیت ؟باریں گل ءَ کنت ؟ » . کونزگی زرت تاں آپ به وارت ، دیستی که کونزگ ءَ آپ ءِ بدل ءَ شیر مان انت. شیری وارت و گوئشتی : « چون جوان انت ! » دینا باریں چینچو گل ءَ کنت !
دینا وهدے که نوکیں بُٹک ءَ دیست و جوانی چارست ، چه گل ءَ بال بیت و گوئشتی :
_ باز جوان انت ایوان ! بازجوان !
و هما دمان ءَ چکاپتی و وتی کونزگی تیزی ءَ زرت و تتک ( ایوان ، روسانی زانتگیں نامے و گئیر روساں ، روسانی مردیناں ، روس ءِ گوئشگ ءِ بدل ءَ ایوان گوئشنت ).
چه هما روچیں و رند ، دینا پر آئی دزکائی شیر یاراں بوت . تاتاراں چه پسی شیراں پنیرو شیلانچ جوڑ کنان اتنت . شیلانچان اش لوگانی برزگ ءَ ایرءَ کرت تاں هشک ببنت . همے پنیر و شیراں دینا دزکائی پر آئی ءَ یائورت .
یگبرے که آئی ءِ پت گورگے کُشت ، گورگ ءِ گوشت ءِ چُنڈے ءَ هم ، دینا وتی آسونگ ( آستونک ) ءِ تها چیر داتت و پر آئی یائورت و چه دور دَؤری دات و تتک .
یگبرے مزنیں هئور و آپے گوں مزنیں گرئند و گروکے بوت . یک ساهتے اے هئور نه اوشتات . تو گوئش ئے گوں ڈول آپاں ریچگ اتنت . کئور و درگاں پهک شیوگ بوتنت . کجام جاهاں اپ سئے و نیم متر بُرز اتکگ ات . درچکاں گوئجاں و ڈوکاں لیٹ دیان ات ، کئوراں آپ سر ریچ کت ، هر نیمگ ءَ آپ گرومباں و مست ءِ داب ءَ روان ات . کوهاں چه بیمناکیں گرئنداں جکسگ و گُرّگ اتنت . کلگ ءِ رود و درگ هم پر آپ اتنت . هما داب که پر زراب و پر گرئندیں هئور اناگت بُنگیج بوتگ ات ، هما داب بند بوت و کُٹت .
هئور وهدے که بند بوت ژیلین چه وتی واهند ءَ هَرّگے لوٹت که گوں آئی دراجیں داراں بُریت و چه آهاں گلگل ( پَرَّگ ) و دست گاڑی جوڑ بکنت . دارانی بُرّیت و پرگ و دست گاڑی یے جوڑی کرت و آئی ءِ پَرّگ ءِ دوئیں نیمگ ءَ دو بُٹک هم دابے لچینت که وهدے گاڑی ءِ گلگل راه به شتیں ، بُٹکاں هم سِٹ و ناچ ءَ کرت .
جنکواں پر آئی لهتے گُدانی ٹکُّر یائورت آئی په دوئیں بُٹکاں گُد دُهت و گوئر ءَ دات انت . یکے ءَ مردینی و آدگر ءَ جنینی .
کلگ ءِ سرجمیں مردم په چارگی یهت انت . جنک و بجک ، جنین و مردین و پهک گوئشان اتنت :
_ هئو ، اُرُس ! هئو ، ایوان !
عبدل ءَ یک روسی ساهتے هست ات . پرشتگ ات . ژیلینی پیش داشت و لهتے چیزی گوئشت . ژیلین دیست که ساهت کار ءَ نه کنت و جوڑ کنگ لوٹیت . گوئشتی :
_ به دئے تاں جوڑی بکناں .
زرت و گوں کارچکئ پاچی کت ، آئی ءِ لگُشتگیں سرجمیں چیزانی پَهک ، وتی جاه ءَ ایر کرت و بست و داتی . ساهت اپدا کار کناں بوت .
واهُندی گَل بوت . وتی کوهنیں جُبه ءَ که جوانیں گُدے ات ، آئی ءَ ٹیکی دات . دگه کارے وا ( وه ) نه بوت . زرتی که کار ءَ دنت . شپاں گوں آئی وت ءَ پر دات کنت .
چه هما روچیگیں روچ ، پهک مردماں ژیلین ءَ کاربلد و استای ءِ هساب ءَ زانت و چه دوریں کلگاں هم اگں آهاں هرابیں چیزے هست ات ، یائورتش . کسے په توپک ءِ کبل ءِ کار نه کنئگ ، کسے په وتاس ءِ تیر نه شانگ ، کسے په ساهت ءِ ٹهینگ .
آئی ءِ واهند ءِ ساهت یارگ و ساهت ءِ جوڑ کنئگ ؛ پر آئی ءَ مزنیں نامے یائورت . آئی ءِ واهند هم مدام استرگے په تیز کنئگ ءَ ، یا دگه چیزے په ٹهینگ ءَ یائورت .
یگبرے یک تاتارے ناوش بیتگ ات . یائورتش و ژیلین اش گوئشت : « بیا و درمانی کن » . ژیلین چه دوا و درمان و درمان کنئگ ، هچ چیز ءَ نه زانت و پگری کرت : « بیت که وت وَش ببیت » . شت همبار ءِ تها ، گلاسے آپی زرت و هما تاتارانی دیما کمے رینکی ( ریک ) مان کت انت و گوں لُٹکے آهانی تُرّ دات و گردینت انت و یک چیزے هنچو نرمی گوئشت و آپانی دم کرت و ناجوڑیں تاتاری دات انت که به ور اش . تاتار آپاں وارت و آئی ءِ تاله ات دراه بوت .
هنوں ژیلین آهانی هبراں کم – کم سرپد بوان ات و تاتاراں هم که اوداں که آئی ءَ یهت انت ، گوں آئی ءِ هبراں هِیل و آدت اش کرتت . و هر وهد که گپے به بوتیں گوئشتش : « ایوان ! ایوان » و لهتے هم آئیا روک – روک چارگ اتنت گوئش ئے جنگلی سهدارے .
سُهریں یا سُهر ریشیں تاتار ءَ بلے ، هچ دابے ژیلین دوست نبوتگ ات . هر وهد که به دیستینی وتی دیمی گردینت ، یا دیم تهار ءَ بوت یا پٹ و نالتی کرت . اوداں یک پیره مردے هم هست ات ، چه « آئول » ءِ کلگ ءَ در ، کوه بُن ءَ جه منند ات . ژیلین یگبرے آئیا دیست . وهدے که مسیت ءَ په نماز و دوا کنئگ ءَ یهتگ ات . بالادی پَٹک و سک کسان ات . اسپیتیں جان پهکے ( حوله یے ) وتی کلاه ءِ سرا پتاتگ ات . ریش و بروتی کسان و پهک اسپیت اتنت . شیر ءِ داب . دیمی پهتگیں ( پتکگیں ) هِشت ءِ داب ءَ سُهر و پر کرچک ات . پونزی شاهیمک ءِ سُنٹانی داب ءَ چوٹ ات . چژمی ( چمی ) هاکی رنگ ، بلے پُر هِژم اتنت . دنتانی دپ ءَ نیست ات ابید دو دیمی شکیں دنتاناں . سُرینی چوٹ و گوں دزلٹ راه ءَ شُت . آئی وهدے – وهدے اوشتات و گوں وتی پاگ ، وتی دزلٹی بگل ءِ چیرا ایر ءَ کرت و گرک ءِ داب ءَ وتی چپ و چاگرد چارست . وهدے که ژیلینی دیست ، نرنڈاں ، وتی دیمی گردینت .
یگبرے ژیلین په ترّ و گرد هما کوه بُن ءَ شت که پیره مرد اوداں جهمنند ات . راه ءَ روان ات تاں دیستی که باگے . دیوالی گوں ڈوک بستگ ات . چه سیاهیں دیوال ءِ پُشت ءَ باگ ءِ جم و ایدگه درچکاں گندگ بوت انت . اوداں لوگے و مزنیں اوشتوکیں آپے هست ات . لوگ ءِ بان هم ساپ و راستینے ات . نزیکتر شت شهد و بینگ ءِ مکسک ( ڈنڈور )ی اوداں دیست انت . جاهے که کاهاں بَز اتنت بینگ ءِ ڈنڈوراں پر وت جاهے اش اڈ کتگ ات . بینگ ءِ مکسکاں هموداں بال کناں و زز – زز کنان اتنت . پیره مرد هموداں باگ ءِ تها ، بینگ ءِ مکسکانی جاه ءَ ، زُنڈانی سرا نشتت و گوں بینگ ءِ مکسکاں هبر کنان ات . ژیلین نزیکتر بیت و گوں دیوال ءِ سنگے وت ءَ داشت و درک دات ( پاد ءِ لنککانی سرا اوشتات ) تاں گهتر به گندیت . بلے یگبرے که سنگ لگشت و تُرپ کپت . گوں سنگ ءِ کپگ هما دمان ءَ پیره مرد پشت ءَ چَک جت و وتی وتاسی چه لانکیگ ءَ کشیت و ژیلین ءِ نیمگ ءَ تیرے جت که تیر هما ڈوک ءَ لگست که ژیلین وت ءَ اندیم کتگ ات .
پیره مرد یهت و ژیلین ءِ شکایت ءَ ، گوں آئی ءِ واهند ءَ کرت . واهندی ژیلین ءَ لوٹت و آئی ءِ سرا کندست ( کندت ) و جستی کرت :
_ پرچیا تو اوداں که پیره مرد شت ئے ؟
_ من _ ژیلین پسو دات _ . آنی ءَ هچ کار نه داشتگ . لوٹت اوں بزاناں که آئی ءِ زندمان چون انت !
ژیلینی دات آئی ءِ واهند ءَ . پیره مرد بلے سَکّ گرم گپتگ ات . نُرُنڈاں ( گُرُنڈاں ) ات . اپسوز وران ات که پرچا تیری نه لگتگ . گوں دستاں ژیلین ءَ بیهار دیان ات .
ژیلین آئی ءِ هبراں سرجم سرپد ءَ نه بوت بلے کمے سرپد ءَ بوت و زانتی که عبدل ءَ گوئشگ انت : روساں به کُش . آهاں « آئول » ءِ کلّگ ءَ مه یار .
ژیلین وتی واهند ءَ جُست کرت :
_ اے پیره مرد چونینے و کے انت ؟
واهندی گوئشت :
_ اے مزنیں مردے ! اے نگبهتے ات . بازیں روسے ءَ آئی کُشت .مزنیں هستومندے ات . آئی ءَ سئے زال هست ات و هپت مردیں چُک . سرجماں یکیں کلگ ءَ نندوک اتنت . روساں آتک انت و آ کلگ اش بیران کرت و هر هپتیں زهگ اش کُشت انت . تهنا آئی ءِ یک زهگے پَشت ءَ کپیت ( رَکیت )که آئی ءَ روساں گوں وت بر انت . پیره مرد ءِ جند پدا شت و وتا روسانی دست ءَ دات . سئے ماه هموداں بوت و وتی زهگ ءَ هموداں ودی ءَ کنت و آئی ءَ کُشیت و چه اوداں تچیت . چه هما روچ ءَ گڑاں جنگی بس کرت . شُت مکه ءَ و هجی کرت . په همے هاتر ءَ وتی سر ءَ پاگی بسته . هر کس مکه رؤت آئیا هاجی گوئشنت و پاگ ءَ بندیت . آئی ءَ تئی برات دوست ءَ نه بیت . آئی هگم کنگ انت که من ترا به کُشاں . بلے من پیکه ترا مه کُشاں ، پرچا که من ترا په بها زرته و زَرّ داته . هئو ایوان تو من ءَ دوست ءَ بئے . کُشگ وتی جاه ءَ من ترا چه اداں گلینت هم نکناں . اگں زبان اوں هم مه کتیں ، دگه کارے من نه کت .
هَندست ( کندت ) و پدا روسی گپ ءَ کنت و گوئشیت :
_ ایوان ! تئی ، جوان ! عبدل ! منی ، جوان ! «твоя, Иван, хорош, моя, Абдул, хорош!» .
