Кавказский пленник
(Глава 4)
ھمگام بلوچی
نبشتانک: لیو ٹالسٹائی
رجانک: کریم تھل
ژیلین ءِ بندیگ بیگ ءَ یک ماهے پوره بوت . روچ هما آئول ءِ کلگ ءَ اے نیمگ و آ نیمگ ءَ شُت . یا نشت و کجام چیز ءِ ٹهینگ ءَ گلائیش ءَ بوت . و وهدے که شپ ءَ رست ، اگں درا به بوتیں وتی آئول ءَ سر ءَ کت و هما همبار ءَ وتی ٹنگ ءَ بُرّگ ءَ گلائیش ءَ بوت . کلگ شپ پهک آرام ات . سنگ ءِ بُرّگ یا تراشگ گوں یک سوهانے ، باز سَکّ ات ، بلے آئی شپاں سوهاں کنان ات و دیوال ءِ چیر ءَ کسانیں ٹنگی بُرّ ات . همینچو که چه اوداں وت درکپت بکنت . بلے پگر کنان ات : « اگں من راه ءَ بزانتیں که کجا و چه کجام راه ءَ بروان ، جوان ات . تاتاراں کس ءَ چیزے نه گوئشنت . »
یکروچے آئی ءِ واهند جاهے روگ ات . رند چه چاشت ءَ لوٹتی چه لوگ ءَ در کپیت و کوه ءَ سرکپیت و چه اودان بچاریت و راه و جاهاں جوان بزانت . بلے واهندی پیش چه روگ ءَ ، وتی کسانیں زهگ ءَ گوئشت : « ژیلین ءِ سار ءَ بدار ، آئی ءِ رند ءَ به بئے ، چه تئی چماں اندیم مه بیت » . ژیلین ءِ روگ ءِ وهد ءَ بچلک تتک و آتک و ژیلینی گوئشت :
_ درمه کپ ! منی پت ترا روگ ءِ اجازت نه داتگ . اگں نه هنون جاک ءَ جنان تاں مردماں مُچ به بنت !
ژیلین پسو دات :
_ من تاں دور ءَ نه رواں ، لوٹاں کمے کوه ءَ سرکپاں . من پیکه په مردمانی درمان ءَ چیزے درمانکاه ودی بکناں و بیاراں و دوا جوڑ بکناں ! بیا که هور ءَ رئیں . من اش کُنٹ کرته ، من چون گوں کنٹ تتک کناں ؟ من باندات پر تو کمانے گوں تیر اڈ ءَ کناں .
چُکلگی رازیگ کرت ، هور شُت انت . دور نهت ، بلے گوں کنٹ ءَ راه روگ سک گران ات . شت انت و شت انت تں په یک بدبهتی یے سرکپت انت و ژیلین ءِ مراد همیش ات . اوشتات و چاراں بوت . نیمروچ ات . کوه ءِ پُشت ءَ پسانی رمگے چَرَگ ات . جهل – جهل ءَ دگه کلگے هست ات . هما کلگ ءِ آ نیم ءَ دگه کوهے هست ات برزترینے و آ کوه ءِ پُشت ءَ هم بُرزتریں کوهے گندگ ءَ بوت . کوهانی نیام ءَ شونزیں جنگل ات و پدا دگه کوهے گندگ ءَ بوت . کوهاں یکے چه آدگر ءَ بُرزتر اتنت . مزنیں کوهانی بُرزگ پهک اسپیت و برپ پوش ات . شکر ءِ داب ءَ اسپیت اتنت . کوه ءِ جند برپانی تل ءَ گار اتنت . هما پر برپیں کوه برزترین ات که گوں وتی برپی کلاه ءَ اوشتاتت . روٹک و رونند هر دوئیں نیمگاں کوه ات که جِک اتنت ( اوشتاتگ اتنت ) . جاهے – جاهے کلگے هست ات که چه اوداں دوت و کاهے جاه ءَ یهت . گیشتر درگانی تها اتنت . پگری کرت : « اے پهک همے تاتاریں مردم انت .»
چه روسانی نیمگ ءَ ( که آهانی پئوج کلات ات) چاراں بوت : ( اوداں ) آئی ءِ پاد ءِ چیرا پر آپیں رودے هست ات . کلگ هم وتیگ ات و چپ و چاگرد باگاں اتنت . رود ءِ تها نوک رُستگیں جنکاں پُلّ ءِ داب ءَ گندگ بنت که آپ ءِ تها یا آپ ءِ کنار ءَ نشتگ انت یا وتا را شودگ انت .
چه کلگ ءَ کمے جَهلتر ، اوداں هم کوهے هست . و آئی ءَ چه رند هم دو سبزیں کوه اتنت و آهانی دامن و نیام ءَ لَد و جنگل ات که تاں چم گندگ ات و تان دور دور ءَ ، تچکیں و پراهیں ڈگاری مانپوشتگ ات . … ژیلین ءَ گیر ( یات ) یهت که وهدے – وهدے هما کلات ءَ نشت و چارتی که رو ( روچ ) چه کو ، ٹک ءَ دنت و کجا ایر نندیت . اگں هما کلات ءِ روٹک و رونند و کوهاں من بچاراں ، هئو ، پکا هنچش انت . مئی کلات همے کوهانی شیلگ و همے درگ ءِ تها انت . هما دوئیں کوهانی نیام ءَ پیکه من به تچاں .
روچ ایر بُڈان ات . برپ پوشیں کوهانی اسپیتی سُهر بوت . سیاه دیمیں کوهاں تهار بوت انت . باپ چه اوشتاتگیں آپاں چست بیان ات ، هما درگ که مئی کلات ات ، گوں روله ( رونند ءِ برانز ) گوئش ئے آس ءِ تها انت . ژیلین جهل چار ات و درگ ءِ تها دیستی که چه لوگانی بهاریانی لولهاں دوت در کپگ انت و پگر کنان ات : « هئو ، هما درگ ءَ روسانی مُهریں کلات همودان انت .»
یگبرے که اشکتی زهگ گوئشگ انت :
_ دیر بیتگ ، پیکه ما رمگ ءَ دَوار سر کنیں ، گوکاں به دوشیں ، کار باز انت ، بیا که رویں .
بچلک گوانک جنان ات : « بیا که رویں » ؛ بلے ژیلین نه لوٹت که به روت .
آهر ءَ برگشت و لوگ ءَ یهت انت . ژیلین پگر کت : « هئو ، نوں جاه ءَ من زانت . نوں من پیکه به تچاں » . لوٹتی که هما شپ چه اوداں درکپیت و به تچیت . آ شپ سک تهار ات و ماه و مهکانی گار ات . دومی بدبهتی هم ایش ات که تاتاراں هما شپ لوگ ءَ یهت و رست انت . بیتگ ات که وهدے – وهدے آهاں جاهے په گوکے ءِ دُزّگ ءَ شت انت و گوک ءَ آهاں وش و وشدل گوں کهکه و کندگاں هوری ءَ کشاں و یارت ؛ بلے اے بریں آهاں چیزے گون نیست ات . وتی کُشتگ بیتگیں تاتار ءِ لاش اش یارتگ ات که اپس ءِ سرا ایر ات . سُهرگ یا سُهر ریش ءِ برات ءِ لاش ات . تاتار پهک گمیگ و پر هژم اتنت که یهت انت . مُچ بیت انت که آئی ءَ کَلّ و گور بکن انت . ژیلین هم در کپت تاں سئیل به کنت . لاش اش کپن کرت یا گُدے ءِ تها پتاتک و بے داری پیٹی ( تابوت ) بُرت و چه کلگ ءَ در ، کُـناریں درچکے ءِ چیرا ، سبزیں کاهانی سرا نات ( ایر کرت ) .
ملا آتک ( یهت ) ، پیریناں پهک مُچ بیت انت . وتی کلاهانی سرا جان پهک ءَ ، پاگ ءِ داب ءَ بست ، گوں گمیگ و گمجتیں دل ءَ ، لاش ءِ کَش ءَ ، وتی پاد ءِ سرا ، نشت انت .
دیما ملا نشتگ ات و ملای ءِ پُشت سر ءَ ، سئے پیره مرد که پاگ اش بستگ ات ، همرد نشت انت . آهانی کَش و پشت ءَ دگه تاتار اتنت که نشت انت . پهک نشتگ و بے موچ چاران اتنت . تاں دیر هنچو چپی ءَ نشت انت . پدا سر اش بُرز کرت و ملا گوئشت :
_ هُـــدا ( الله )!
همے یکین هبری کرت و پدا سر اش جهل کرت و بے موچ تاں دیر نشت انت و چه وتی جاه ءَ نه سُرت انت . اپدا ملا وتی سر ءَ چست کرت و گوئشتی :
_ هُـــدا ! _ . و درستاں گوئشت : « هُدا » و درستاں پدا چُپ نشت انت . لاش سبزیں کاهانی سرا ایر ات . نه سُرت . ایدگراں هم مُردگ ءِ داب ءَ هموداں نشتگ اتنت و نه سُرت انت . هچ کس ءَ نه سُرت . تهنا کُنر ءِ تاکانی توار ات که اشکنگ ءَ بوت . گوات آهاں سُریناں و تاب دیان ات . رندتر ملا دوا کرت . پهک چه وتی جاه ءَ چست بوت انت و لاش اش زرت و چست کرت و برت اش په کَلّ کنئگ ءَ . اوداں کل ءِ جنئگ یا کونچگ ادنائیں کارے نه انت ، مزنیں ڈوک و کوه اتنت . زمین ءَ په هزار شِرّی کونچان اتنت ، هر داب بوتگ ات . آهر ءَ مردگ ءِ بگلاں و سُرین اش گپت ، کمے چوٹ اش کرت و کم – کم آئیا هما چَپ و چوٹیں کَلّ ءِ تها جاه دیان و نات اش . مردگ اش نادینت و آئی ءِ دستان اش لاپ ءِ سرا ایر کرت .
« نوگا »یاں ، کِرتن و نلاں بُریت و یائورت و مردگ اش گوں نل و کرتناں جوان پوشینت و چیر دات . پدا کل ءَ گوں هاک پُر کناں بوت انت تاں گوں زمین همراست بوت . پدا مردگ ءِ سرگ ءِ نیمگ ءَ ڈوکیں شِکّے اش لِک کرت و هاکان اش ترپت و چپی ءَ تاں یک وهدے نشت انت . یگبرے که گوئشت اش :
_ هدا ! هدا ! هدا ! ( الله ! الله ! الله ! ) _ . و گین سارتیں آهے اش کَشت و چه وتی جاه ءَ پاد اتک انت .
سُهرگ یا سُهر مود پیره مرداں زرے دات و پدا اوشتات و سئے گشت گوں دست وتی پیشانیگی جت و لوگ ءَ شت .
ایدگه روچیں پگاه ژیلین دیست که سُهرَگ ءَ مادیانیں اپسے گون انت و سئے تاتار آئی ءِ رند ءَ ، چه کلگ ءَ درا ، روان انت . چه کلگ ءَ که در کپت انت اوشتات انت . سُهرگ وتی جُبه ءَ کَشّیت و جاهے ایر کرت آسینگانی لانچت و بُرز کرت . دستانی جوان و زورمندین اتنت . وتی کاٹاری کشیت و گوں سنگے ءَ تیزی کرت . تاتاراں اپس ءِ سر ءَ بُرز کرت ، سهرگ دیما شت و اپس ءِ گردن و سرگ ءَ بریت و اپس اش ڈگار ءَ لیٹینت . پدا گرما گرم آئی ءِ پوست اش درت و گوں دست آئرا پوست جناں بوت انت . جنین و جنین زهگاں هم اے وهدی یهتت انت . روتیک و اشکمبه اش پهک کرت و برت . مادیان اش هم چُنڈ – چنڈ کرت و لوگ ءَ بُرت و گرست اش و سرجمیں کلگ ءِ مردم بیران بیتگین ءِ یات ءَ ، سُهرگ ءِ لوگ ءَ مُچ بیت انت .
سئے روچ مادیان ءِ گوشت اش گِرَست ( گراد ات ) و وارت و « بوز » ءِ آپجو اش تنگ ات ، بیران بیتگین ءِ یات و یاتگیری اش بِرجاه داشت . سرجمیں تاتاراں هموداں کلگ ءَ نشتگ اتنت . چارمی روچ ءَ چاشت ءِ وهد ات که ژیلین دیست که تاتارانی مردیناں مُچ بیان انت . اپس اش زین کرت و یائورت انت . گون سنج و سلیه تیاری اش کرت و شت انت . ده کس ءَ بوت انت و سُهرگ یا سُهر ریش هم گوں آواں همراه ات . تهنا عبدل نه شت و لوگ ءَ نشت . ماه نوکی درکپان ات و شپاں هنگت تهار اتنت .
ژیلین پگر کرت : « هئو ، هنوں تچگ ءِ وهد انت » و کوستلینی گوئشت . کوستلین هیران ات :
_ هئو ، بلے چون ؟ ما راه ءَ نزانیں !
_ من راه ءَ زاناں !
_ بلے شپ ءَ ما وت ءَ سرکت نه کنیں .
_ اگاں مه رسیں ، شپ ءَ جنگل ءَ داریں . من چنت دانگ نان زرته . چون تو لوٹ ئے به نندئے ؟ جوان انت ، اگاں تئی مردم زرے اداں راه دینت ، آهان اش گپت ءَ نه کن انت . هنوں تاتاراں پهک گرم گپتگ انت پرچا که روساں آهانی مردم کُشته . آهاں هنوں لوٹنت ما را به کُش انت .
کوستلین پگر کرت و پگر کرت و آهر ءَ گوئشتی :
_ جوان انت ، به رویں .
