باژوپ پاول پترویچ
کریم بلوچ
مئی کارجاه ءَ پیره مردے هست ات که اُستا کار اش توار ءَ کرت .
آئیا کس و مردمے نیست ات . لوٹت ئی که یتیمیں کسے ءَ ، وتی زهگ ءِ بدل ءَ بداریت . چه همساهگانی سوج کت که باریں چشیں مردمے آهاں زاننت و همساهگاں گوئشت :
_ چنت وهد پیسرتر « گلینک » ءِ آباتی ءَ گریگوری پترویچ بیران بوت . آئی ءِ مستریں جنکو ءَ ، گد دوچاں زرت و برت تاں آئیا گد دوچی بلد کن انت و آهانی کمک کار ببیت ؛ آئیا دگه شش سالگیں جنکوے هست که کس نه بُرتگ . همائیا تو بزور و بدار .
_ جنکو منی دزلٹ بوت نه کنت . گهتر انت که مردیں زهگے به بیت . من آئیا وتی کار ءَ بلد ءَ کناں . منا جهگیرے بیت . من جنکو ءَ چئے کت کناں ؟
پدا پگر کناں و پگر کناں بیت و آهر ءَ گوئشتی :
_ هئو ، گریگوری و آئی ءِ لوگی دوئیں منی پجاروک اتنت . دوئیں زانتکار و مردم دوستیں مردم اتنت . اگں جنکو وتی پت و مات ءِ دابینے به بیت و هماهانی سرا شته ، گڑاں گوں آئی مئی لوگ ، گم و گرستے نه بیت . من آئیا زوراں ، بلے باریں آئی کیت انت ؟
همساهگاں گوئشت :
_ آئی ءِ زندمان هنوں سک نگیگ انت . گریگوری پیش چه مرک ءَ وتی لوگ ءَ ، وتی یکے چه نیزگاریں پجاروکاں دات و بکشات و دزبندی ئی کت که آئی ءِ کسانیں جنکو ءَ آپ و لاپ و مزن بکنت .
بلے آئی جند ءِ لوگ ءِ مردماں باز و ده کس ءَ گیش انت . آهانی جند ءَ په ورگ چیزے نیست انت و مدام نیم شدیگ انت . چش آئی ءِ زال ، کسانکیں ٹکرے نگن اے یتیم ءَ گوں گرنڈگ ءَ دنت . جنکو کسان انت ، بلے زال ءِ نه وشی ءَ سرپد بیت . همشی آئیا جوان نه بیت . چون چه چشیں جاور ءِ در کپگ ءَ لوٹوک و مرادیگ ءَ نه بیت ! هئو ، گوں آئیا هبر بکن .
_ هئو ، تو راست گوئش ئے . _ استا گوئشت . _ هئو ، رواں و گوں آئی یگ دابے هبر ءَ کناں .
جژن و شاده ءِ روچ ، هما مردمانی لوگ ءَ شُت که یتیم آهانی لوگ ات . دیستی که لوگ پُرّ چه مردم انت . مزنیں و کسانیں . بهاری ءِ نزیک ءَ جنکوے نشتگ ات و آئی ءِ کش ءَ بور رنگین پشُکے . جنکو سک کسان ات و کسانکیں پشک هم ، هنچیں لاگرینے ات که پوست و هڈے ات و کس آئیا وتی لوگ ءِ نزیک ءَ نه هشت .
جنکو همے پشک ءِ سرا دست ءَ مَرزاں و آئیا لباس کنان ات و پشک هم آئی ءِ دست ءِ مرزگ و لباساں ، وَش و گل ، هنچو بُرز مُورّران ات که سرجمیں لوگ آئی ءِ مُورّرگ ءِ توار ، اشکنگ بوت . استا کار ، جنکو ءَ چار ات و سوجی کت :
_ گریگوری ءِ « دارنکا » ، شمئی کِرّ ءَ همیش انت ؟ _ لوگبانک پسو دات :
_ هئو ، آئی ءِ جند انت . آئی ءِ جند کم ات که چه کجا هڈپوستیں پشکی هم گوں وت زرته . مئی پهک مردمانی روسینته و ٹپی کته ، آئی ءِ ورگ وتی جاه ءَ !
استا کار گوئشت :
_ تئی مردماں چو که گندگ بیت ، مهر ءَ نه زاننت . پشک ءِ توار ءَ تو اشکنان ئے که آئیا مهر و لباس ، چینچو دوست و وش ءَ بیت .
پدا چه یتیمیں جنکو ءَ سوجی کت :
_ تو چون منی دزگهارک ، منی لوگ ءَ ، گوں من کائے ؟ _ جنکو هیرانی ءَ سوج کت :
_ پیرک جان ! تو چون زانت که منی نام « دارنکا » انت ؟
_ هنچو ، هنچو چه منی دپ ءَ درآتک . من نه پگر کت ، نه شک کرت . هنچو چه منی دپ ءَ درآتک . _ استا کار پسو دات .
_ تو وت کئے ئے ؟ _ جنکو جست کت .
_ من ، شکاری مردمے یاں . گرماگاں ، تنگه _ سُهر _ ءِ شوهاز ءَ ریکاں شوداں و زمستان ءَ جنگلاں ، یک آسکے ءِ رند ءَ تچاناں ، بلے ودی کتی نه کناں .
_ چون لوٹ ئے که آئیا به جن ئے ؟
_ نه ، من ادنائیں آسکاں جناں و آئیا نه ، نه لوٹاں که به جنانی . من لوٹاں به چارانی ، آئی ءِ راستیں دست ءِ سُرمب تنگهینے و کجا لگیت ، لال و آکوت رچیت .
_ اے ترا چئے کار دنت ؟
_ روئے منی لوگ ءَ ، اوداں من ترا سرجمیں چیزاں گوئشاں . _ جنکو ءِ دل باز کش ات که همے آسک ءِ باره ءَ گیش بزانت . و دیستی که پیره مرد زندگ دل ، نیک و وَش گپیں مردے . گڑاں گوئشتی :
_ کایاں ، بلے تو اے نازیں و وش مُورّرکیں پشلک ءَ ، هم گوں وت به زور . به چارئی چونیں جوانینے .
_ ایشی ءَ گوئش ئے ، چون چشیں جوانیں و وش زیمریں پشکے ءَ ما مه زوریں . ما گنوک وا نئیں . همے مئی لوگ ءِ سازگر بیت . _ استا کار گوئشت .
لوگبانک آهانی هبراں اشکنان ات . وتی دل ءِ تها باز وش ات که استاکار ، یتیم ءَ وتی لوگ ءَ بارت . جهد کنان ات که پرآئیا چیزکے سرجم بکنت . هم ترسگ ات که مه بات که پیره مرد ، چه آئی ءِ بَرگ ءَ پشومان به بیت . پشک هم گوئش ئے آهانی هبراں سرپد بیان ات . پیره مرد ءِ پاد ءَ وتا لگاشاں و مُورّر – مورّر کنان ات . گوئش ئے گوئشگ ات : « تو جوانیں هیالے کتگ ، جوانیں » .
هئو ، استا کار چو یتیم ءَ زرت و وتی لوگ ءَ بُرت . آئی وت بُرز بالاد و دراج ریشے ات و جنکو کسانکینے ات ، پونزی چو لچتگیں تگمه ءِ داب ات . آهاں راه ءَ روان اتنت و هڈ-پوستیں پشلک هم آهانی رند ءَ کُپ کناں ، و وش تب روان ات .
چو آهاں وتی هوری زند ءَ ، استا کار ءِ لوگ ءَ بنگیج کت . یتیمیں جنکو ، مُورّوکیں پشلک و پیرکیں استا کار . زند ءَ تهلانک دیان اتنت . هر چنت آهانی دلوشی باز نه اتنت ، بلے چه زند ءَ گلگ دار نه اتنت و هر داب گوزان ات . استا کار چه سُهب و پگاه کار ءِ سرا شت و« دارنکا » لوگ ءَ رُپت و روپ ءَ کت . کدیں موش وبٹی گِرست یا نانکی پَهت و مُورّوکیں پشک هم په شکار ءَ چپ و چاگرد ءَ شُت و مُشکی گپت . بیگاه و دیگر ءَ یکجاه بیتت انت و وشدل اتنت .
پیریں استا کار ، وش دیوانے ات و کسهانی گوئشگ و ساچگ ءَ باز بلد ات . « دارنکا » هم کسه و آزمانکانی اشکنگ و گوشدارگ ءَ باز لوٹوک و واهگدار ات و پشلک هم آهانی کش ءَ وپت و هبراں گوش ءَ داشت و مورّر مورّر کناں گوئشت :
« هئو ، جی . هنچش انت . هنچش انت . »
رند چه بازیں و داب دابیں آزمانکاں ، یکروچے « دارنکا » هما کانٹی آسک ءِ هیال ءَ کپت و سوجی کت :
_ پیرک ، هما نگره سُرمبین آسک ءِ باره ءَ منا به گوئش . چونینے آئی ؟
استا کار اول ءَ هبر ءَ تیار نه ات ، بلے پدا گوئشتی :
_ هما کانٹی آسک یا دروج ، ادنائینے نه انت وآئی ءِ راستیں پاد ءِ سُرمب نگره ئینے . هر جاه که آئی وتی همے سُرمب ءَ ایر بکنت و به ٹکینیت ، اوداں بها داریں ڈوک و سِنگ ءَ کپیت . یگبرے به ٹکتی ، یک ڈوکے و دو گشت اگں به ٹکتی دو ڈوک و هر کجا که وتی همے دست ءَ باز به ٹکینیت ، اوداں بها داریں ڈوکانی گنجے بیت . _ اے هبری گوئشت انت ، بلے دل ءَ گَل نه ات .
چه هما روچ رند ، « دارنکا »ی ءِ هبراں همے دُروج ( کانٹی آسک ) ءِ باره ءَ بنگیج بوت انت .
_ پیرک ، اے آسک مزنینے ؟
استا کار آئیا گوئشان ات که بُرزی ءَ نان واری چارپادگ ءِ کساس انت . دست و پادی بارگین انت ، سری سبککیں سرگے . _ دارنکا پدا جست کت :
_ پیرک جان کانٹی پِر ؟
_ کانٹ ؟ آئی ءِ کانٹ بے درورین انت ! ادنائیں آسک و دروجانی تهنا دو ٹالک ( شاهڑ ) انت ، بلے ایشی ءِ کانٹ پنچ سَرین انت .
_ پیرک جان ! چئے وارت ؟
_ کاه و درچکانی تاکاں وارت . زمستاناں ، گِیده و هُشکیں کاهاں وارت .
_ آئی ءِ جان ءِ پُٹ چونین انت ؟
_ گرماگاں ، بور رنگین انت ، مئی پشک ءِ داب ءَ و زمستاناں هاکی رنگ انت .
تاکریچے ءَ استاکار په جنگل ءِ روگ ءَ تیار بوان ات . لوٹتی بزانت که دروج و آسکاں گیشتر کجام کهچراں روان انت . دارنکا آئیا لَچ ات و گوئشتی :
_ پیرک جان ! منا هم گوں وت به بر . بیت که من چه دور هما دروج ءَ به گنداں .
استاکار آئیا سرپد کناں بیت :
_ چه دور تو آئیا زانت نه کن ئے . سرجمیں دروجان ءَ تاکریچ ءَ کانٹ پِر . تو نزان ئے که آهانی کانٹ ءَ چُنت چنگ پر انت . زمستان ءَ بلے ، گپ دگرے . ادنائیں دروجانی کانٹ زمستان ءَ کپ انت و آهاں بے کانٹ ءَ گرد انت _ نگره سُرُمب ءَ بلے مدام کانٹ پر انت . گرماگ ببیت یا زمستان به بیت . په همے هاتر تو آئیا زمستان ءَ چه دور دیست کن ئئ . َ
چو دارنکائی سرپد کنائینت . دارنکا لوگ ءَ نشت و استا کار جنگل ءَ شُت . پنچ روچ ءَ رند چه جنگل ءَ آتک و دارنکای ءَ گوئشتی :
_ هنوں « پولدنپسکی » ءِ نیمگ ءَ بازیں آسکے چَرَگ اتنت . زمستان ءَ من هما جاه ءَ رواں . _ دارنکا آئیا سوج کناں بوت :
_ اے چون بیت کنت ؟ زمستان ، جنگل سک باز تُرسناک انت ! _ پیره مرد پسو دات :
_ اوداں منا زمستانی لوگکے هست . کاه هم رُتگ و دار هم چتگ و ایر کتگ . جوانیں چُلدان و آچشدانی هم هست و یک تاگکے هم . اوداں جوان انت .
دارنکا اپدا پول ( جُست ) کت :
_ پیرک جان ، نگره سُرُمب هم هما نیمگ ءَ په چَرَگ ءَ کیت ؟
_ کئے زانت . بیت که آئی هم هموداں به بیت .
دارنکا گڑاں همداں منت و زاری کناں بیت :
_ پیرک جان ، منا هم گوں وت به بر ! من اوداں لوگ ءِ تها ننداں . بیت که نگره سُرمب لوگ ءِ نزیک ءَ به ییت و من آئیا چه نزیک ءَ بگنداں .
پیرک اول دستاں سُرینت که نه و پدا گوئشتی :
_ تئو چئے گوئش ئے و اے چون بیت کنت ؟ کسانیں جنکوے زمستان ءَ جنگل ءِ تها چئے کت کنت ؟ داراں گوں ( اسکی ءِ ) تو برپانی سرا ، گشت ءَ نه کن ئے و کپ ئے برپانی تها . من ترا اوداں چئے به کناں . اوداں ترا سارتی جنت و گوهر ءَ کنت .
بلے دارنکا ، آئی ءِ پسو ءَ دات :
_ پیرک منا به زور . من اسکی ءَ کمڑکے ( کمَلُکے ) زاناں و بلد اوں .
پیره مرد گوئشت و گوئشت ، بلے بے پایدگ ات . اهر ءَ پگر کناں بیت : « هیر ، جوان انت . یگبرے کیت و گندیت و پدا وت نه لوٹیت .» و آهر ءَ گوئشتی :
_ جوان انت ، من ترا براں ! بلے به چار ، جنگل ءَ مه گریوئے و ڈک و زاری مه کن ئے که منا لوگ ءَ به بر .
وهدے که زمستان ءِ زوراکیں سارتی بنگیج بوت انت ، آهاں په جنگل ءِ روگ ءَ تیاری کت .
پیره مرد زمستانی دست گاری ءِ سرا دو گونی هُشکیں نانانی ٹکر ، شکار ءِ زرورتانی وسیله و مَڈی که اوداں پکار بوت انت ، بار کرت . دارنکا هم وتی مڈیاں دزمالے ءَ بست انت . گدکی زرتگ ات تاں په وتی بانورک ، جامگے به دوچیت . دگه بندیک ءِ یک ٹوپُکے ، سوچنے و سادے . پگری کت : « چون بیت که من نگره سُرُمب ءَ گوں همے ساد ، بگراں و به بنداں » ؟
بلے بژنی گپ ایش ات که دارنکا وتی پشلک ءَ هِشت . نون چئے کن ئے ! پشک اش روگ ءِ وهد ءَ ، چار ات و گوئشت ئی :
_ مورّروک ، من و پیرک جنگل ءَ روگ ایں . تو همداں لوگ ءَ به نند ، مُشکاں به گر . هنچو که نگره سُرُمب ءَ به گندیں ، گردیں و کائیں . گڑاں من ترا سرجمیں کسهاں گوئشاں .
پشک هُژیاریں چمے ءَ آهاں چار ات و مورّر ات و گوئشتی : « جوان انت ، تو راست ءَ گوئش ئے ، جوان انت . »
استا کار و دارنکا شت انت و سرجمیں همساهگاں هیران اتنت و گوئشت اش :
_ پیره مرد گنوک بوته ! چشیں کسانیں جنکوے ءَ ، کهریں زمستان ءَ گوں وت جنگلی بُرت !
وهدے که پیره مرد گوں دارنکا چه کارجاه ءِ کش ءَ روان اتنت ، اشکتش که کچککان ءَ کسے بیوار کتگ و ترندی ءَ گپگ انت . گپگ و اُرُش کنگ و تچگ ، گوئش ئے کسے ءِ یا سهدارے ءِ سرا بیڑ بران انت . چَک اِش جت و چارت اش ، دیست اش که اے مورّروک انت که سڑک ءِ نیام ءَ ، آهانی نیمگ ءَ تچیت و کچک ئی رسینت نه کن انت . مورّروک هنوں ڈڈ و پزور بیتگ ات . مزن ات و جاندراه . کچککاں آئیا رسینت نه کت .
لوٹتیں که دارنکای ءِ پِشُک ءَ به گر ایں و پدا لوگ ءَ سر کنیں ، بلے کجنت ؟ مورّروک تاں جنگل ءَ تتک و اسپیدارے ءِ سرا ، سر کپت . نون به رو و به گر ئی !
تواریں کت ، بلے هچ داب آئیا ما بازی دات و گپت نه کت . نون چئے به کنیں ؟ ما دیما شتیں و چاریں که پشلک ، مئی پُشت ءَ تچان انت . چو تا مئی جنگلی لوگ ءَ وتی رسینت .
چو ما وتی جنگلی لوگ ءَ سئے کس بوتیں . دارنکا آئیا گلا ات :
_ بچار چون گَل انت .
پیره مرد هم آئی ءِ هبر ءَ من اِت و گوئشتی :
_ هئو ، باز گل انت .
مورّروکیں پشلک هم بهاری ءِ نزیک ءَ وتا گلڑ کناں ، مورّراں گوئشتی : « هئو ، راست ءَ گوئش ئے ، راست ءَ گوئش ئے » .
آسک و دروج ، آ زمستان ءَ سک باز ات . بلے ادنائین اتنت . پیره مرد هر روچ یکے و کدیں دو ، جت و لوگ ءَ آرت انت . پوستان ءَ یک نیمگے مُچ ءَ کت انت و آهانی گوشت ءَ واد ءَ جت و ایر کت انت . دست گاڑی ءِ گون ءَ آهاں برگ نه بوت انت . پیکه کارجاه ءَ په اپسے به شتیں . بلے کسانیں دارنکا و پشلک ءَ چون جنگل ءَ ، تهنا ویل بکنت !
بلے دارنکا ، جنگل ءَ نون هیل گپتگ ات و وت پیرک ءَ گوئشتی :
_ پیرک جان ، تو اپس ءِ رند ءَ کارجاه ءَ به رو . پیکه پهک واد جتگیں گوشتاں ، لوگ ءَ به برئے . _ پیره مرد هیران بیت و گوئشتی :
_ تو منی چونیں هُژیارینے ئے « داریا گریگورزئی » ! تو مزنینانی داب ءَ پیسله کن ئے . بلے تو تهنائی ءَ ترس ئے .
_ تو چئے گوئش ئے ! چه چئے به ترساں ، اے لوگ مُهر و دلجمیں لوگے . گرک آئیا پروشت و مان بوت نه کن انت . مورّروک هم همداں گوں من همراه انت . من باز نه ترساں . پدا تو زوت واتر ئے و کائے ! _ دارنکا گوئشت .
پیره مرد شت . منت انت دارنکا و مورّروکیں پشک . روچاں بے پیره مرد ءَ نندگ ، آواں هیل وآدت اتنت ، پرچا که آئی آسکانی رند ءَ شُت ، … بلے وهدے که تهار بوت ، گڑاں ترست انت .
ءَ
چارت و دیستی که مورّروک همودان آرام وپته . دارنکا هم آرام تر بوت . نشت تاگ ءِ نزیک ءَ و درا چپ و چاگرد ءَ چاراں بوت ، هما تچکیں و دراجیں زمیناں که کاه رونی چنگگک و چمچه اِیر اتنت _ و دیستی چه جنگل ءِ نیمگ ءَ ترپوکیں چیزے جنزان انت .
نزیکتر آتک ، چارت ئی _ اے تچوکیں آسکے ات . پادانی بارگین اتنت . سرگی ، سبکُکیں سرگے ات . و کانٹانی هم پنچ پنجگ اتنت .
دارنکا تچاں درآتک تاں سئیل بکنت ، بلے هچ کس و هچ چیزی نه دیست . دل ءَ داشت و چاران بوت ، لوگ ءِ نیمگ ءَ اِرگشت ( بِرگشت ) ، و هئو گوئشتی :
_چو که جاه کیت . من واب گینک اتاں و منا هنچو گمان بیت .
مورّروک مورّرگ ات : « هئو ، هنچش انت ، هنچو که تو گوئش ئے » .
دارنکا ، پشک ءِ کش ءَ وپت و واب کپت تاں ایدگه روچیں .
دگه روچے هم گوئست . استاکار واتَرّ نه بوتگ ات . دارنکا زهیریگ ات ، بلے نه گریت ئی . مورّروک ءَ لباس کناں ( دست ءَ سرا مرزاں ) گوئشتی :
_ پشلک ، دلگران مه بئے ! باندات پیرک دلجمی ءَ کیت .
مورّروکیں پشلک هم وتی مورّرگاں گوئشگ ات : « راست ءَ گوئش ئئ ، هئو ، هنچش انت » .
اپدا دارنکلک آتک و تاگ ءِ کش ءَ نشت . استاراں چاراں ، وتی دل ءَ وَش کنان ات . لوٹتی که به وپسیت _ که یگبرے اناگت ءَ یکے چه دیوالاں ٹکگے بوت . دارنکا ترس ات ، ٹکگ دیوال ءِ دگه نیمگے ، پدا هما دیوال ءَ که تاگ ات و پدا دروازگ ءَ ، و پدا برزگ ءَ بان ءِ سرا ٹکگے بیت . ترندیں ٹکگ نه اتنت ، گوئش ئے کسے آرامی ءَ روان ات و سِٹی ءَ کت .
دارنکا پگر کناں بوت : « باریں اے هما دروج نه انت که زی چه همداں تچاں در شت ؟ »
همینچو دلی کش ات که به چاریت و به گندیت که ترسی شموشت . دروازگی پچ کت ، دروجی دیست که همودان نزیک ءَ اوشتاتگ ات . وتی راستیں دستی چست کت و ڈگار ءَ جت . آئی ءِ نگرهیں سُرُمبی دیست که تُرُپت . کانٹی هم پنچ شاهڑ اتنت .
دارنکا نه زانت که چون به کنت ، آئیا چو لوگی بُزے ءَ توار کناں بوت :
_ ماااا ! – ماااا !
دروج ائیا چاران ات ! آهر ءَ بِرگشت و چه اود تتک .
دارنکلک لوگ ءِ تها مان بیت ، پشکی گوئشت :
_ من نگره سُرمب ءَ وتی چماں گوں دیست . آئی ءِ کانٹان ءَ من چار ات ، آئی ءِ سُرُمب ءَ هم من دیست . بلے نه دیست اوں که وتی سُرُمب ءَ جاهے به ٹکینیت و چه اوداں دگه سنگکے درلگشیت . دگه برے بلکیں پیشداریت .
مورّروکیں پشلک هم زانت و وتی آواز ءَ گوئشتی : « هئو ، هنچش انت ، تو راست ءَ گوئش ئے ».
سئیمی روچ هم گوئست و پیره مرد نیاتک . دارنکا نیں هُشک و هیران ات . ارسی شیوگ بوت انت . لوٹتی که گوں وتی پشلک هبر بکنت ، بلے آئی اوداں نه ات . همداں آئی ءِ ترس گیش بوت و چه لوگ ءَ درکپت تاں پشک ءَ درگیجیت ( ودی کنت ) .
ماه پوره ات و شپ رُژنا ات . تاں دور هم گندگ بوت . دارنکلک چار ات _ دیستی که پشک هموداں نزیک ، کاه رُنی چمچهانی کش ءَ نشتگ و ائی ءِ کش ءَ دروجے اوشتاته . دروج وتی راستیں دست ءَ چست کت و آئی ءِ نگرهیں سُرُمب تُرُپ ات .
پشلک وتی سر ءَ سُرینان ات و دروج تو گوئش ئے هبر کنگ ات .
پدا کاه رُنی چمچهانی نیمگ ءَ ، تچاں بوت انت .
دروج تتک و تتک و یک جاهے اوشتات و سرمب ءَ ڈگار ءَ جناں و ٹکیناں بوت .
پشلک تتک و دروج دیمتر ءَ روان بیت و سُرُمب ءَ ڈگار ءَ جناں بیت .
تاں دیر هنچو په رُتگیں ڈگار ءَ تتک انت . تاں چه چماں اندیم بوت انت .
رندتر ءَ ، اپدا تاں لوگ ءَ هم آتک انت .
گڑاں دروجیں آسک سٹ کت لوگ ءِ بان ءِ سرا .
و گوں وتی نگره سُرُمبیں دست ءَ ، بان ءِ سرا چوپاں و ٹکیناں بیت .
