Homeآرٹیکلزبلوچ ئ حکایت

بلوچ ئ حکایت

نبشتہ کار: ڈاکٹر تاج بریسگ
“بلوچ ئ حکایت”، زورگپتین، یک راجی ئ بے رحمین او دردناکین، بھر او بانگ ئ حکایتے انت۔ یک روچے نہ اینچو باز دیر، بلوچ سرزمین، بلوچ قبیلہ انی یک متحدین فدراسیونے ات۔ مروچیگین مشرقی بلچستان ئ “شھر ئ کلات” ملک بن ھنکین (دارالحکومت) ات او “خان اف کلات” فدراسیون ئ حاکم ئ اعلی۔ پورئین بلوچستان، شرق او غرب، مکران او سرحد او دان کہ سیستان یک اقلیمے ات۔ “خان اف کلات” ئ اقتدار، بے اینگر او آنگر، وتیگ او درامدان منتگ ات۔ دانکہ ۱۸۵۰ ئا، بلوچ نہ ایوکا بلوچستان، بلکین سند ئ سرا ھم راج کنگا ات۔ اے، ھما وھدے گپ انت کہ مان اے منطقہ ئا، انگت نشنلیزم او قومی ریاست ئ تصور باز دیر ات۔ قومی اتحاد او سیاسی وفادارییانی بنیاد، قبیلہ انی فدراسیون و یا کہ گون ھمسائگین امپراطورییان، نزیکی او وفاداری ات۔ چو کہ ھندوستان ئ مغول امپراطوری او یاکہ عثمانی امپراطوری ات۔ چو قومی وفاداری ئ وڑا، ریاستی گیشتگین سیمسر ھم چو مرویگین دابا موجود نہ ات انت۔ عھدی زمانگا، دریا، کوھانی سلسلہ، کورانی امتداد او یا کہ دشت او ریگستان، ملکانی سیمسر او چیدگ منگ بیتگ انت۔ یک عھدے، نہ سک باز دیر، اے بتل عام ات: “ھر جاہ ملک ماست کہ ملک خدا ماست”۔
بلئے،گون یورپی استعمار، پرتقالی، اسپانیائی او رندترا انگریزانی آیگا، کھنین تاکت ئ توازن بدل بیان بیت۔ بلوچ ئ بھت ئ استار ھم گون ھمے نوکین جاوران سست او ایر بڈ ات۔ زورگیرین انگریزئا، مغول انڈیا ئ گرگا چہ رند، بلوچستان ئ آزاتی ھم پلت۔ انگریز ئا، اگن چہ بلوچستان گیشترین بھر پہ وت زرت، بلئے فارس او اوگان ھم چہ اے پرشت و پروشا بے نصیب نہ بیت انت۔ “بلوچ ئ حکایت”، بلوچ او ایرانی زورگپتگین بلوچستان ئ سرا گوڈین چمشانکے انت۔
ایران، دنیا ئ یکے چہ ھما کھنین امپراطورییان انت کہ انگت پشت کپتگ۔ امپرا طوی ئ لبزا، من پہ ایرانا، پمشکا کار بندگایان کہ ایران چہ قومی ریاست ئ بزانت ئا باز دور و گستاہ انت۔ البتہ، اے حقیقت ھم منگ لوٹ ایت، ایرانی امپراطوی ئ گڈی صدین سالانی تاریخ، دموکراسی ئ بئ سوبین جنگ او بدرنگانی تاریخ انت۔ ۱۹۰۵ ئ ناکامین “مشروطییت ئ انقلاب”، مصدق او نشنلیستانی پروش، او پدا ۱۹۷۹ ئ بے سوبین انقلاب و چست او ایر، ایران ئ آزاتی پسندانی ناکامین جد او جھد او شکست ئ گمگینین داستانے انت۔
ائ ھبر دلگوشی کرزیت، امپراطورییان، چونائیا ھما دور پداوار انت کہ زمین ئ سرا، زور او شمشیر، ریاست او حکومتانی مشروعییت ئ بنیاد، زانگ بیتگ۔ مروچیگین دنیا، نشنلیزم او قومی ریاستان چٹ بدل کتگ۔ زور او شمشیر ئ بدلا جمھوری او دموکراسی، ریارست ئ مشروعییت ئ اولیئن شرط گیشینگ بیتگ۔ سیداتر باید گشگ بہ بیت، نون تقریبان، زور او شمشیر ئ دورا جتگ۔ پمشکا، لازم انت کہ پہ امپراطوری ئ برجاھدارگا، مشروعییت ئ نوکین در او راہ شوھاز کنگ بہ بیت۔ سلطان گون تاجا تاچینگ بیت او ملا گون پاگا آرگ۔ ظل الّہ (ھدا ئ ساھگ) تچیت او روح الّہ (ھدا ئ روح) ظھور کنت۔ اے وڑا پہ ایران ئ کھنین امپراطوری ئا، مشروعییت ئ نوکین لکیرے کش اگ بیت۔ امپراطوری، خدا ئ ساھگ ئا چہ ھزیت و خدا ئ روح ئ باھوٹ بیت۔ اے دابا، ایران ئ راجانی دموکراتیکین جد و جھد، یک رندے پدا بے سوب کنگ بیت۔
زانگ لوٹ ایت، ایران گون ھستین سیمسران، نہ بطور ئ کامل، بلئے دان حدے، صفوی ترکانی سلطنت ئ دور ئ پیداوار انت۔ بلئے، بلوچستان زمین، باز رندترا، قاجارانی (گجرانی) دستا فتح کنگ، او گون امپراطورییا ھوار کنگ بیتگ۔ بلوچستان، بلکین، ایرانی امپراطوری ئ آخری زور گپتگین سرزمین انت۔ بلوچ سرزمین، چون بھر او بانگ کنگ بیت؟ اے وت یک دراجین قصہ ے۔ بلئے، ھنچو کہ برزا اشارہ کت، انگریزانی یلغار، بلوچستان ئ بھر و بانگ ئ مسترین سبب زانگ بیت۔ اے ھبر ئ زانگ ھم مھم انت کہ “گجر” ئ لبز مان بلوچی ئا، ھمے دور ئ یادگار انت۔ چد او ساری، دری حملہ آور، مدام “ترک” ئ ناما، زانگ بیتگ انت۔ اگن چہ، چو ساری ئ حملہ آورانی وڑا، “گجر” یا قاجار ھم ترک ات انت، بلئے قاجاری دور ئ دراجکشین زورانسری، ترک ئ لبزا را کمرنگ کنت او گجر ئ لبزا زوراک۔ پمشکا، چد او رند، ھر زورانسرے، چہ پھلوی ئ سلطنت ئا بگر دانکہ ملا ئ امامت ئا، مان بلوچی زبان ئا گجر گشگ بیت او بس۔
سنی اسلام او بلوچ ئ پجار:
نشنلیزم ئ سکین اسباب وا باز انت۔ جغرافی ئا بگر دان زبان ئا، دود او ربیدگ، پچ او پوشاک و یا کہ ورد و وراک، تایخ، فلکلور، اسطورہ و ھورین اقتصاد، اے درست نشنلیزم ئ سکین ئ عنصرزانگ بنت۔ البتہ، لازمی نہ انت کہ نشنلیزم ئ درستین محرکات (سکین عنصر) ھمزمان، یکین وڑا گندگ بہ بنت۔ بلئے، گون وھد او حالات ئ ھمراھی ئا، یکے ضرور چہ اندگران دیماتر گندگ بیت۔ چونائی ئا، باز جاھا سرزمین او زبان ئ عنصر دیماتر او رژناتر انت۔ بلئے چشین تحریک ھم کم نہ انت کہ اودان دود او ربیدگ او خاصکن مذھب چہ آندگہ عنصران دیما انت۔ پہ درور، پہ ایرلندییان مسیحیت، پہ عزرایلییان یھودییت ویا کہ پہ بالکان ئ چیزے تحریکان اسلام، نشنلیزم ئ سکین ئ بنداتی اسباب انت۔ ھمے وڑا، ایرانی بلوچستان ئا، سنی مذھب ئا بلوچ نشنلیزم، زوراکتر کتگ۔ البتہ اے ھبر زانگ لوٹ ایت کہ اے مسئلہ مشرقی بلوچستان، بزان پاکستانی بلوچستانا، راست بیت نہ کنت۔ اگن چہ پاکستان ھم، چو ایران ئا، اسلامی ریاستے انت، بلئے پاکیستان ئا حاکم و محکوم، ھر دوین سنی مذھب انت۔ لھذا، مذھب ئ وجہ ئا، تبعیض ئ مارشت کمتر احساس کنگ بیت۔ پاکستان ئا بلوچ ئ جغرافییا، تاریخ او یا کہ زبان انت، کہ تبعیض ئ سیمسران رژنا کن انت۔ اسلام و یا کہ “سنی اسلام”، پنجابی (حاکم طبقہ) و بلوچ (محکوم طبقہ) ئ پرک او دگری، کورھک کنت و شاید ھم گیشتر ئا مان گیشین ایت۔ پمشکا، گندگ بیت کہ بلوچ نشنلیست، مشرقی بلوچستان ئا، گیشتر وتا بلوچ زانت و کمتر مسلمان۔
ایرانی بلوچستان ئا بلوچ ئ نشنلیزم، نہ ایوکا، جغرافیا، زبان، تاریخ، دود او ربیدگی جھلانکی ئ واھند انت، بلکین، یک مذھبی زاویئہ ے ھم آئیا گون ایرانی حاکم طبقہ ئا جدا کنت۔ ایرانی بلوچستان ئا، “بلوچ قومی” سوال گون “شیعہ سنی” ئ جیڑہ ئا ھم گرنچ کتگ۔ اگن چہ اے ردا پٹ او پول باز کم بیتگ، بلئے چیزے تاریخ زانت، اے جیڑہ ئ سرا، پانزدھمی سدی ئا برانت، او گون ایرانی صفوی شیعہ سلطنت ئا ھم گرنچ کنت۔ چو ھم گشگ بیتگ کہ رند او لاشار ئ لڈ او بار ئ وجہ، پہ مشرقی سونا، یکے ھمے صفوی ترکانی یلغار انت۔ اے ردا، صفوی دور ئ تاریخ نگاری، او ھنچو، بلوچی کلاسیک شاعری، پھرہ ئ ملکین حاکم، ملک شمس الدین او ترکانی ھجوم ئ بابت ئا دان اندارہ ئ سرپدی دات۔
سیستان او کندھار، ھمے دورا، صفوی ترکانی دست ئا تاراج بنت۔ ھمے، ترکانی بازین ظلم او زیادتی بلوچ او اوگان ئا متحد کنت۔ بلوچ او اوگان ئ، ھورین لشکر، کرمان ئ گرگا رند، اصفھان ئا گر انت و صفوی سلطنت ئا، کہ آ وھدا شعیزم سیاسی مرکز ات، پروش دئنت۔ اشرف اوگان ملک ئ حاکم و محمد خان بلوچ عثمانی سلطان ئ دربارا سفیر تعین کنگ بنت۔ البتہ، ھمے دورا، دگہ زوراکین جنگولے ھم سر چست کنت۔ اے مرد رندترا نادر شاہ افشار ئ نام ئا زانگ بیت۔ دیر نہ گوزایت کہ نادر قلی افشار، اشرف اوگان ئا پروش دات و وتا شاہ و ملک ئ حکم گش ایت۔ محمد خان بلوچ گون نوکین جاورانی سرپد بئیگا، زوت زوتا، چہ عثمانی سلطان ئ دربارا واتر کنت او وتا را ایران ئ بر حقین شاہ ئ منینگ ئ جھدا کنت۔ محمد خان بلوچ ایران ئ مرکزی شھر، شیراز ئ فتح کنگا ھم کامیاب بیت۔ جنوبی ایران ئا، محمد خان ئ جنرال، یحیا خان بلوچ و شھداد خان بلوچ، نادر قلی ئ فوجا شکست دئینت۔ البتہ، مان اے کشمکش ئا سرانجام، نادر او آئی ئ ترکمین فوج، بلوچ ئ شکست ئا سوبین بنت۔ گش انت کہ محمد خان بلوچ، اسیری حالت ئا ھم نادر شاہ ئ بالا دستی ئ منگا تیا نہ بیت۔
نادر شاہ، محمد خان او آئی ئ ھمراھانی چمان کشیت او مان بلوچ تاریخ تھا، پہ نادر چمکش ئ ناما مشھور بیت۔ “تاریخ ئ عالم آرای نادری” کہ ھما دور ئ کتابے انت، نبیسیت: وھدے کہ نادر شاہ محمد خان بلوچ ئا پہ تسلیم بئیگ زور پردات، محمد خان بلوچ، نادرئا پہ شگان جواب دات، “تو کہ بس یکین افشار قبیلہ ئ سردارئے، او پدا، تئی قبیلہ چہ ھشتاد کھول ئا ھم گیش نہ بیت، ملک ئ بادشاھی ئ مدعئی ئے، من کہ ھشتاد ھزار بلوچ ئ سرداران، پرچی اے ملک ئ بادشاھی ئ ادعا ئا مہ کنان”؟
Exit mobile version