نبشتہ کار: کریم تھل
ھگام نبشتانک
چُنت روچ ساری واتساپی دیوانے ءَ ، مئی بلوچی ءِ لبزانکی مهر بانکیں گهارے یک تامرے ( کلیپے ) شنگ کت که براتے آئی ءِ بلوچی شئیرے ءِ سرا ٹهینتگ ات . دیوان ءَ مزنیں و شهزانتیں مردماں هوار انت که درستاں گوں بلوچی لبزانک و جهد ءَ بندوک و کواس زانگ بنت . تامر ءَ ورنائیں جنکے که تامر چه آئی ءِ پُشت ءَ آئی ءِ نداره پیش داران انت و دیمی هم گندگ نه بیت ، وشیں رواجے ءَ په دل وشی وتی سر ءِ گُشان ءَ گوں دوئیں دستاں چه سر ءَ کمے بُرز بران انت و گوئشے چه وشی ءَ ، گوات ءِ بال ءِ سرا لپرزان انت ، همے وهد ءَ آئی ءِ دست آستینگ هم لنککے ءِ کساس ءَ جهل تر بینت . دل وشیں رواج و لڈگاں تو گوئش ئے ازمان ءَ بال کنگ لوٹیت بزان گوں سؤت ءَ چه گَل ءَ بال ات ….
بازیں شهزانتے اے تامرءِ شنگ کنگ ءَ که جنک ءِ مود و دست ودی بینت ، ایر جت که چه اے تامر ءَ مردم « بدیں سکین » زور انت . و مئی مهر بانک ءَ ایر جناں بوت انت .
همے مئی مهر بانک وت بلوچی لبزانک ءِ جوانیں و زانتکاریں هم ندکار و هم مزنیں جهدکارے . … هَیر …
سکین چئے گوئش انت و مردم چون سکین زور انت ؟
سکین ، مارشت ، پگر ، هیال و لیکهے ءِ ودی بیگ چه چیزے ءِ وانگ ، اشکنگ ، گندگ یا کجام راه ؛ گوئشگ بیت . په شائر بیت شئیر ، په نبیسوک ءَ آزمانک یا ناول ، په رنگ کار ءَ گجام نداره ، په بُت جوڑ کنوک ، یا سازگر یا گد دوچ ءَ یا دگه کسے وتی سکین بیت که آهاں به رسیت بزان هر کسی سکین آئی ءِ جند ءِ پگر ، کاربلدی و زانت ءِ بنیات و پهک جتا چه ایدگراں بیت کنت .
په درور چه جوانیں لوگے ءِ گندگ ءَ پهک ءِ دل وش ءَ بیت ، بلے کم دزرسیں مردم گیشتر هیران بیت ، دزرس دار و سیریں مردم آئی ءِ مٹ ءِ بندگ ءِ سکین رسیت یا چه آئیا گهترین ءِ ، دُز ّ ءِ هیال کیت که چون چه اوداں دزی بکنت . زور دار و سلیهدار بلکیں چون چه آئی زرّ گرگ ءِ هیال ءَ بکنت که آئی ءِ جند یا آئی ءِ کجام مردم ءَ چست کنت و آئی ءِ آزاتی ءَ زر ءِ لوٹ ءَ بکنت . کجام آفیسر یا زوراکیں جرنیل و وزیرے آئی ءِ لوگ ءِ چون پُلگ ءِ هیال ودی بیت که چون آئیا بند بکنت و لوگواجه ءَ باریں کسے یا مردمے هست که آئی ءِ پُشت ءَ بوشتیت یا نه و دگه بازیں سکینے بلکیں ایدگراں برسیت …
سکین یک داب نه انت بلکیں هر کس وتی مارشت و دل ءِ بنیات ءَ که چینچو دلپهک یا دل لیگار انت چه کارے سکین زوریت . کسے ءِ پگر و لیکه اگں لیگارینے به بیت ، آ مردم لیگار و ناروائیں سکین زوریت ، بلے اگں کسی دل ، دل پهک و مردم دوستے ببیت ، بدیں گمان و نیت ءَ وتی نزیک ءَ نئیلیت .
دگه درورے : نمیرانیں واجه مولانا حضور بکش جتوئی ( 1866-2 جون 1946) یک راجی و دینی جوانیں و زانتکاریں جهدکارے بیته . 1897 و 1898 وهدے که ایسائیاں وتی بیبل یا انجیل ءَ بلوچی ءَ تَرینت و رجانک و ماں کراچی ءَ آئیا چاپ و شنگ کت ، واجه « مکتبه درخانی » ( بُنگیجکار مولانا محمدفاضل درخانی بیته ) استا و چه کارمستران ات . واجه ءَ وهدے که بیبل یا انجیل ءِ بلوچی رجانک ءَ دیست هیران بیت . اے کتابی ونت و پدا هما وتی دینی مدرسه ءَ ، بلوچ زهگانی بیبل ءِ رجانک ءَ وانینت که 1- بزانیت که بیبل ءَ چئے نبشته ، 2- بلوچی ءِ وانگ و نبیسگ ءَ در بریت و هیل کنیت .
وت هما ایسائیانی بیبل ءِ بلوچی رجانک ءِ برکت ءَ واجه ءَ وت « قرآن کریم » ءِ رجانک ءَ و دینی کتابانی رجانک یا نبیسگ ءَ بلوچی ءَ بنگیج کت . واجه « قرآن کریم » چو اولی گشت بلوچی ءَ 1224 تاکدیم ءَ تا 1911 ءِ سال ءَ ترینت که مکتبه درخانی آئی ءِ رجانک ءَ چه لاهور ءَ چاپ و شنگ کت . چه « قران کریم » ءِ رجانک ءِ چاپ کنئگ ءَ پیش واجه ءَ « شمائل شریف » ، « ترغیب الحجاج » ( په حاجیانی رهشونی ) ، « صد پند لقمان » ،« طالب حق » ، « معجزات محمد » و دگه بازین کتابے بلوچی ءَ یا نبشت یا بلوچی ءَ رجانک کت و هما مدرسه « درخانی » وانینگی کتاباں چو گیش کت . اے کتاباں ائی ءِ وهد و تاں بازیں وهدے رند چه آئیا همے مدرسه ءَ بلوچی ءَ وانینگ بوتنت . آئی ءِ شاگرد و دربروکاں هم بازیں کتابے ماں بلوچی و براهویی ءَ ترینت و چاپ و شنگ کت که هساب اش چه هشتاد ءَ گیش انت . واجه ءَ نه ایسائیاں پٹ و نالت کت که وتی دین ءَ بلوچانی نیام ءَ آران اتنت و نه آهانی کتابی سُتک ، بلکیں چه اوداں که وت باز زانتکار و دلپهکینے ات ، چه آهانی کاری سکین زرت که مسلمانانی کتاباں هم بلوچی ءَ رجانک بکنت و به ترینیت . وتی راج ءِ زبان ءِ کدر و کیمتی زانت و په آئی ءِ نمیرانی ءَ جهدی کت و گوں وتی همے جهداں ، وت نمیران و ابدمان بوت . وت بلوچی کاروان ءِ مسترین بُن هِشت ایر کنوکاں بوت .
سکین گوں مردم ءِ دل ءِ تب بندوک انت تاں تامر ساچ و ازمگر و آهانی تامر یا کار ءَ .
زمانگ بدل بنت ، رواج و مردم هم بدل بنت . مئی چک و نواسه هم بدل بینت ، بلے هر داب آهاں دوست دارگی انت و بس . گوں هُشکیں مکن ءَ ما وتی دل ءَ وش ءَ کنیں ، بلے چو مبیت که مئی دوستی و مهر چه آواں و گوں آواں به سدیت که زندمان وت کسانیں دمانے و دلرنجی ءَ نکرزیت .
شست سال پیش شما نه سردَریں مردینے بلوچستان ءَ دیست و نه سردریں جنینے . چادرے ، لُنگے ، دزمالے ، پاگے ، کلاهے چیزے نه چیزے مردیناں هم سر ات و گِردیں و دراجیں ریشے مردینانی دیم گوں شِکّیں بروتاں ، بلوچ ورنایانی براه ات . اگاں آ وهد ءَ کس ءَ تو به گوئشتیں وتی ریش ءَ به تراش و به سا ، الم ءَ گوں تو جنگ ءَ کتی . نون هنی تو بلوچ مردینانی سرا نه پاگے ، نه کلاهے ، نه دزمالے ، نه لنگے دیست نه کن ئے و اگں بگند ئے بلکیں سد ءَ یک یا دو پَشت کپته ، ریش و بروت هم مرچاں گیشتر گار انت . مرچیگیں پدریچ پُهته تر و سوهو تر چه زیکین پدریچ انت و بانداتیکیں پدریچ ، چه هنیگیں پدریچاں الم انت گیشتر زاننت و وتی نیک و گندگ ءَ هم گهتر زانت کننت .
سبز ، سوبیں و یک مُشت بات بلوچ راج !
