Кавказский пленник
(Глава 5)
نبشتانک: لیو ٹالسٹائی
رجانک کار: کریم تھل
ژیلین ٹنگ ءِ تها مان بیت و ٹنگ ءَ پراه تر کناں بیت تاں کوستلین هم چه اوداں درکپت بکنت . رندا نشت انت و ودار اش کرت که کدیں کلگ پهک ءَ سِرپ انت و کلگ آرام ءَ بیت .
هنچو که مردماں کلگ ءِ تها آرام گپت انت ، ژیلین هما ٹنگ ءَ مان بیت و چه آ نیم در کپت و آرامی ءَ کوستلینی گوئشت : « درکپ ». کوستلین هم درکپت . در چه ٹنگ پادی گوں ڈوکے بند گپت و « گرووپ » ( کَپَگ ءِ توار ) کپت .
لوگواجه ءَ په نگهوانی باز ترندیں و بیمناکیں و پر هژمیں کُچکے هست ات که نامی « اُلیاشین » ات . ژیلین وهدے – وهدے آئی ءَ ورگ ءَ دات . الیاشین که چیزے یا کسے ءِ کپگ ءِ تواری اشکت گَپ-گپ کناں کوستلین و ژیلین ءِ نیمگ ءَ بیڑ بران بوت ، و ایدگه کُچکاں هم گوں آئی همتوار بوت انت ؛ بلے ژیلین آرامی ءَ په آئی شینزار ات و ٹکرے نان هم په آئی دَؤر دات . الیاشین آئی ءَ پجاه یائورت . وتی دُمبی چَنڈینت و گپگی بس کرت . وت ءَ گوں آئی ءِ پاداں مُشاں و لگاشاں و دُمب ءَ چنڈیناں بوت .
وهدے که واهندی کُچک ءِ توار ءَ اشکت چه لوگ ءَ گوانکی جت : « به گِرئی ! گیش ، گیش ، گیش ! به گِرئی ! » .
بلے اے وهدی ، ژیلین کچک ءَ لباس کناں و ائی ءِ گوشانی پُشت ءَ هارینان ات و کچک وتی دمب ءَ سُرینان ات .
هموداں هما کنڈ ءَ آرام نشت انت تاں سرجمیں چیز آرام بوت . هنچو ارام بوت که پسانی نژوار ( آداگ ورگ ) ءِ توار یا تچوکیں آپ ءِ زیمل که ڈوکانی شم و سرا سِٹ کناں روگ ات هم اشکنگ بوت . تهار ات . استاراں بُرز ، آزمان ءَ ترپگ اتنت . کوه ءِ سرا ماه ءِ نوک ، سُهرچَک بوتگ ات و آزمان ءِ بُرزی ءَ گوں وتی ماهکان ءِ سینگار ءَ دیما روان ات . کَلّ و آپاں شیری رنگیں مُجے مانپوشتگ ات و گیتلو ات .
ژیلین چست بوت و وتی سنگتی گوئشت :
_ نوں ، منی برات ، پادا که رئیں !
چست بوت انت و لوٹت اش که به رو انت . اشکت اش که ملا مسیت ءِ بُرزگ ءَ گوئشت :
_ الله ! بسم الله ! الرحمن ! «Алла! Бесмилла! Ильрахман!» .
بزاں هنوں مردماں مسیت ءَ رو انت و مُچ ءَ بینت . اپدا نشت انت و دیوال ءِ پُشت ءَ وت ءَ چیر دیاں بوت انت . بازیں وهدے نشت انت تاں مردمانی روگ و آیگ پهک بند بوت و کلگ ارام بوت .
ژیلین پاد آتک و گوئشتی : « هدای ءِ پناه » _ . وتی سرا « صلیب » اش کش ات ( راستین دست ءِ لنککاں راستیں دست ءِ بُن و پدا چپیں دست ءِ بُن و پدا پونز و پدا ناپگ ءَ برگ ءَ ئیسائیان « صلیب کشئگ ءَ » گوئشنت ) ، و گوئشتی : بیا که رواں . چه دروازگ ءَ دیم په رود چه شیوگیں سرجهلادگے ، جهلاد بوتنت . تاں درگ ءَ رست انت و چه درگ ءَ گوئست انت تاں کئور ءَ رست انت . بَزیں مُجے مانشانتگ ات ، بلے هنگت جهل ات و آزمان ءَ برزیں ترپوکیں استاراں ودی اتنت . ژیلین استاراں چاراں و راه ءَ دربران ات که کجام نیمگ ءَ به رو انت . نوکیں چست بیتگین مُج ءِ تها راه روگ اسان ات ، بلے گوں کوهنیں و سڑتگیں بوٹاں مینانی تها راه روگ ، مردم ءَ دلسیاه ءَ کنت . ژیلین وتی بوٹاں کشیت و دَؤر دات و پادشپاد رواں بوت .چه اے ڈوک ، آدگه ڈوک و چه آئی دگه ڈوکے ءَ سِٹ کناں ، استاراں چاران ات . کوستلین بلے پُشت ءَ پَشت کپان ات . گوانکی جت :
_ آرام برو ، اے لانتی ئیں بوٹاں ، منی پاداں پهک ٹپی کرته .
_ گُڑاں تو آهاں کش پر تو گهتر انت .
کوستلین هم آهاں کشیت و پادشپاد بوت . پاد شپادی هم پر آئی گنتر بوت و ڈوکاں آئی ءِ پاداں بُرّ بُرّ کرت و پدا پَشت کپاں بوت . ژیلین آئی ءَ گوئشت :
_ تئی پاد په تئی زندگ مانگ ، بُرّ بُرّ بیان انت . اگں تاتاراں ترا به رسیننت ، آهاں ترا همداں کش انت .
کوستلین چیزے نه گوئشت ، راه ءَ روان و نرنڈان ات . آهاں تاں دیر جهلادی شت انت . چه راستیں نیمگ ءَ کُچکانی گَپگ ءِ توارے بوت . ژیلین اوشتات و چارستی . کوه ءِ سرا سرکپت ، دستانی مُٹ کرت و گوئشتی :
_ ما رد کپتگیں . ما راستیں نیمگ ءَ شتگیں و اداں دگه کلگے انت . من چه کوه ءِ بُرزگ ءَ دیستگ ات . ما پیکه پَچ تَریں و چپیں کوه ءِ نیمگ ءَ به رئیں . اوداں جنگلے پیکه به بیت .
کوستلین گوئشت :
_ یک کملکے به دار . کملکے . بل که من ساه ءَ راست ءَ کناں . منی پاداں پهک هونین انت .
_ تو منی برات ! گهتر انت سِٹ به کن ئے ، اے داب ءَ !
ژیلین تچاں چیزے راه بِرگشت ، تاں چپیں کوه و تاں جنگل . کوستلین مدام پُشت ءَ پَشت کپان ات و لوٹت ئی به نندیت . ژیلین آئی ءَ هکل دیاں و کلی کناں و چیزے گوئشاں گوں وت بران ات .
چه کوه سرکپت انت .هئو ، جنگل ءَ رست انت . جنگل ءَ مان بوت انت . ماں جنگل ءَ آهانی گُداں هر جاه بند گراں و دران اتنت ؛ تاں پهک درت انت و آهر ءَ جنگل ءَ راهے اش ودی کرت و په راه ءَ روان بوت انت .
_ بوشت !
راه ءِ سرا سُرمبئ ءِ توار اش اشکت . اوشتات انت و گوش اش داشت . توار چو اپس ءِ سُرمب ءِ توار ات و آ هم اوشتات .
آهاں رهادگ بوت انت . اپدا سُرمبانی توار اش اشکت . آهاں اوشتات انت ، سُرمب ءِ توار هم گار بوت . ژیلین وتا جهل کت تاں مُج ءِ چیر ءَ به چاریت . هر نیمگے ءَ جوانی ءَ سئیل کنان بوت و راهی چار ات . دیستی که یک چیزے اوشتاته . اپسے ات یا اپسے نه ات ، بلے آئی ءِ سرا هیرانی چیزے گندگ ءَ بوت که آدمیزات دابینے نه ات . هُرّگی جَت . ژیلین اشکت : « اے چونیں هیران کنوکے ( معجزه ) » !
ژیلین آرامی ءَ شینزار ات و آرام آرام چه سِڑک ءَ درکپت و جنگل ءَ دیما روان بوت . جنگل ءَ گوئش ئے گئوش ( توپان ) و گِرد گواتے مان بیتگ ات و تُرّ وراں درچکانی تال و شاهڑاں پروشان ات .
کوستلین چه ترس ءَ بیهوش بوت و کپت . ژیلین آئی ءِ سرا کندت و گوئشتی :
_ اے دروجے ( دروج : کانٹی آسک ) انت . تو اشکن ئے که گوں کانٹاں چون جنگل ءِ درچکانی شاهڑاں پروشان انت ؟ ما چه آئی ءَ ترسگ ئیں و آئی چه ما ترسگ انت .
دیما روان بوت انت . موسم هنوں سردتر بیان ات . نیں گوربام ءِ نزیک ات . باریں راستیں راه و وتی کلات ءِ نیمگ َ روان انت یاں نه ؟ نزان انت بلے ژیلین پگر کنان ات که هئو ؛ په همے راه ءَ آئی اش یائورتت و تاں وتیگانی هَند ءَ هنگت ده ورست راه هست ات . باور ءَ کنیت یاں نه ، شپ شما جوان نه گندیت . چه جنگل ءَ ڈن ءِ سرا درکپت انت . کوستلین نشت و گوئشتی :
_ هرداب که لوٹ ئے ، من سر نه بیاں ، منی پاد نه روگ انت و من اش جواب کرته .
ژیلین پدا آئی ءَ گوئشاں بوت . گوئشتی :
_ نه – مه گوئش . من سر نه بیاں ، من نه تواناں … دگه چیزے تو بلد نه ئے ؟ اگں اے داب انت همداں به نند ، من وت تهنا رواں . رُکست ئے !
کوستلین چه وتی جاه ءَ پاد یهت و دوئیناں هور رپت انت . چار ورست ءِ کساس شت انت، هنوں مُج جنگل ءِ تها گیش بوتگ ات و چه بُرزگ ءَ ایر نندان ات . هچ چیز چمانی دیما ، میم و گندگ ءَ نه بوت . استاراں هم کملکے گندگ ءَ بوت انت .
یگبرے که اپسانی سُرمبانی توار اش چه دیمتر ءَ اشکت . اپسانی سُرمبانی توار رود ءِ ڈوکلکانی ( پر ڈوکیں جاه ) تها ات . ژیلین ڈگار ءَ وپت و زمین ءَ گوش کناں بوت و جوانی ءَ اشکتی . گوئشتی :
_ هئو ، هنچش انت ، اپس سوار مئی نیمگ ءَ پیداک انت .
آهاں چه راه ءَ دورتر تتک انت و بُرزیں کاهانی پُشت ءَ وتش چیر دات و اپس سوارانی ودار ءَ نشت انت . ژیلین کمے کنز ات و راه ءِ نزیکتر ءَ شت تاں گهتر آهاں به گندیت . آهانی دیست ، اس تاتاران اتنت که پیداگ اتنت . گوکے ءَ کشاں و گوں وت برگ اتنت . گون وت هبر کنان اتنت . تاتاراں گوئست انت و ژیلین یهت کوستلین ءِ کِرّ ءَ و گوئشتی :
_ هدا آواں به بارت . پادا که رئیں !
کوستلین لوٹت که پاد به ییت که کپت .
_ نه تواناں ، اے هدا ، نه تواناں _ . نشت و گوں گریوگ ءَ گوئشتی .
پَزّور و گرانیں کوستلین سارتیں جنگل ءَ هید کرتگ ات . جنگل ءَ هم سارتیں مُج آئی ءَ سارت و راه هم آئی ءِ پاداں پهک ٹپی و ٹوری کرتت . نندگ آئی ءِ پاد ءِ رگاں کشتگ ات . ژیلین جهد کت که آئی ءَ به اوشتارینیت ، بلے کوستلین ءِ گرئندوکیں چیهال چست بوت .
_ اووووه ، اوشتات ت ت ءَ نه کناں ! پادان اوں درد کنگ انت .
ژیلین چه آئی ءِ گوانک دلپٹ بیان ات .:
_ پرچا تو کواررّئے ؟ تو زان ئے که تاتار همے نزیکان انت ، بیت به اشکن انت _ . پدا وتی پگر کناں بیت : « هئو ، په راستی آئی نزور بوته ، من آئی ءَ چون به کناں ؟ وتی همراه ءَ هم ویل بکناں ، نه بیت . » گڑاں گوئشتی :
_ نوں شت نه کن ئے ، پادا ! من ترا بَڈ و گَلّوچ ( گَلّو ) ءَ کناں .
کوستلینی گلو کرت و گوں دست آئی ءِ پادانی چیر ءَ داشت و روان بوت . راه ءَ کوستلینی گوئشت :
_ ئیسای ءِ نام ءَ ، من ءَ گوں وتی دستان گُٹ تروس مه کن ، وت ءَ منی باسکاں بدار .
په ژیلین نیں راه روگ و آئی ءِ برگ ، باز سک و گران ات . آئی ءِ جند ءِ پاداں هم پهک هونیں و ژند اتنت و کوستلین هم سک گران ات . مدام سر ءَ جهل کنان ات تاں گوستلین ءَ کمس برزتر به جُنزینیت . بلے هر دابے هست ات دیما جنزان و همت ءَ نه باهینان ات .
چو که جاه یهت ، تاتاراں کوستلین ءِ پیشی چیهال و کوکاراں اشکتگ ات . ژیلین اشکت که آئی ءِ پُشت ءَ کسے وَدی و پیداگ انت . تاتاری زبان ءَ گوانک جنان ات . ژیلین وتا بُرزیں کاهانی تها دَؤر دات . تاتار آهانی نیمگ ءَ تیرے شانت . ژیلین در شُت و تیر نه لگست . تُرّی وارت و اِرگشت وتی مردمانی نیمگ ءَ .
ژیلین گوئشت :
_ دیست ات ؟ نوں ما تباه بوتگیں . آئی هنوں گوں کُچک و ایدگه تاتاراں مئی رند ءَ کیت ، اگں ما تاں آ وهد ءَ سئے ورست چه اداں دور مه بئیں ، ما را رسینت کن انت و الم ءَ کشنت .
وت هم کوستلین ءِ باره ءَ پگر کناں بیت : « پرچا من ءَ شیتان بازی دات که من ایشی ءَ گون وت به زیراں ؟ اگں من تهنا بوتیناں ، تاں هنوں دیر ات که رستگ اتاں » .
کوستلین گوئشت : تو وت برو . پرچا تو وت ءَ منی هاتر ءَ تاوانبار کن ئے ؟
_ نه ، منی همبل ، من تهنای ءَ نه رواں ، وتی همراه ءَ ویل نه کناں _. اپدا آئی ءَ وتی پُشت ءَ بَڈ کرت و یک ورستے رواں بوت . سرجمیں راه جنگل ات و هچ داب جاهے گندگ ءَ نه بوت . مُج کم – کم گار بیان ات . جمراں شنگ و شانگ و مان شانان اتنت و استاراں پهک گار بوتنت . ژیلین سک دلسیاه ات . تاں یهت انت و راه ءَ رست انت . اوداں چمگے هست ات و آئی ءِ کش ءَ گوں ڈوک جوان کنئگ بوتگ ات . هموداں داشت اش . کوستلینی ایر کرت . و کوستلین گوئشت :
_ بل که یک کمے آرام بکناں ، آپے و یک کمے نان به وریں ، گڑاں رویں . راه ءَ کمے دگه هست و دگه دور نه انت .
دراج بوت انت که اپ به ور انت . چه وتی پُشت اش اپسانی سُرُمبانی توار ءَ اشکت . هما دمان ءَ وتا راستی نیمگ ءَ لیٹیناں بوت انت . وتش کاهانی تها هِیرّ ( دؤر ) دات و درچککانی پُشت ءَ وتا رسیناں و کالے ءِ پِشت ءَ دراج کش سرپت انت .
تاتارانی تاتاری توار و هبر اش اشکت . هموداں داشت اش . هما جاه که آهاں چه راه پهتگ ( پتگک ) ات . گوں یک و دگه هبر اش کرت و پدا اشکت اش که کچک ءَ گوئشت اش که آهانی بو ءَ چناں و بو کشاں به روت .. اشکت اش که کسے کاهانی سرا نزیک بیان انت . هماهانی نیمگ ءَ آیان ات .کچکے ات . درآمدیں کُچکے . آهانی دیست ، اوشتات و گپست ( گپ ات ).
تاتاراں هم رست انت . اے هم درامدین اتنت . آهان اش گپت و بست انتش و اپسانی سرا سوار اش کرت انت و گوں وت برت انتش .
سئے میل چه اوداں دور شت انت ، اوداں وتی واهند عبدل اش دیست که گوں دو تاتار یهتگ ات . گوں ایدگه تاتاراں چیزے اش گوئشت و پدا آهان اش وتی اپسانی سرا نادینت و و پدا « آئول » ءِ کلگ ءَ آهان اش یآئورت .
عبدل نه کندگ ات و نئیکه دگه دانکے گوں آواں هبری کرت . روٹک ات که کلگ ءَ یهت و رست انت . آهان اش هموداں در چه لوگ ءَ ایرگِهت ( ایر گیتک ) و داشت . چکلکاں چه هر نیمگ ءَ هورا کشاں و گوں گلگجه تچاں – یهت انت ، گوں ڈوک و گوں شیپاک آهانں مانبنداں ( جناں ) بوت انت .
تاتاراں مُچ بیت انت و پیره مرد چه کوه بُن ءَ هم یهت . گوں یک و دگه هبر و شؤر کناں بوت انت . ژیلین اشکنگ ات که آهانی باره ءَ چونیں هبر کنان انت . یکے گوئشت : « آهاں چه اداں دورتریں جاهے ، کوهانی تل ءَ راه دیگ ببنت .» . پیره مرد گوئشت : « پیکه کشگ ببنت » . هرکس چیزے گوئشت . عبدل په کشگ ءَ رازی نه ات و گوئشتی : « من آهاں په بها زرتگ و زر داتگ . من وتی بها زرتگیں زراں لوٹاں » . پیره مرد گوئشت : « آواں ترا هچ دابیں زرے نه دینت . تهنا تئی دلسیاهی و بدبهتی ءَ گیش کن انت . روس ءَ ورد دیگ گناه انت . گوں آوانی کُشگ ، گپ هلاس ءَ بیت . »
مردماں آهر هرکس وتی کار ءِ رند ءَ شت . آهانی واهند ، ژیلین ءِ کِرّ ءَ یهت و گوئشتی :
_ اگاں شمئے آزات کنئگ ءِ زرّ تاں دو هپتگ من ءَ مه رس انت ، من شمئی پوست ءَ کشاں _ . پدا ژیلینی گوئشت : اگں پدا په تچگ ءَ جهد بکن ئے ، من ترا کچک ءِ داب ءَ کشاں . کاگدے وتی مردماں جوانی ءَ به نبیس !
پر آواں کاگد اش یائورت ، و آهاں کاگد نبشت . آهان اش کنٹ کرت و برت انتش مسیت ءِ پُشت ءَ . اوداں کل یا چاتے هست ات که آئی ءِ جُهلی پنچ آرشین ات ( یک آرشینے یکسد و دوازه سانتی متر انت ) هموداں همے چات ءِ تها ایر اش دات و بند اش کت انت .
