ھمگام بلوچی
آجوئی چی یے؟ آجوئی چونی ءَ پہ کئی واستا! ریاست چی یے ءُ ریاست ءَ چون بوھگی انت؟ ریاست ءِ گوں وتی لس مھلوک ءَ سیادی چے رنگ ءَ بہ بیت؟ ریاست ءِ جوڑشت چون ءُ چے پیم بیت؟ اے ھمے جست انت کہ راجی گلامی ءِ توک ءَ سند انت ءُ وتی راجی آجوئی ءِ ھاترا اے جستانی پسوانی شوھاز ءَ در کپ انت۔
ریاستانی جوڑشت ءِ گپ ءُ ھبر نوزدھمی سدی ءَ بندات بوتگ، میکس وھیبر ءُ انتھونیو گرامسی ءَ ریاست ءُ اداراھانی بابت ءَ جتا جتائیں لیکہ جوڑ دیم ءَ آؤرتگ۔
میکس وھیبر ءِ لیکہ ءِ رد ءَ گلانی تہ ءَ ھر یکے ھر کارے کنت آئی ءَ جواب دیگ ءَ گوں ھوار مھکمی ءَ گل ءِ رھبندانی پابند بوھگ ءِ لیکہ ھوار انت۔وھیبر ءَ (free state) چہ ریاست ءَ جتا کتگ، گشگ بیت ھاندانی بادشادھاں وتی گساں کار کنوکاناں وت واجھی ”بیروکریسی“ ءِ تہ ءَ ھوار کتگ ءُ کانودی بنیات ءَ آیاناں ریاست ءِ پراہ شاھیگان کنگ ءَ پہ دیم ءَ آورتگ- نیدرلینڈ ءَ سوبھانی تہ ءَ متحدہ یونین ءِ یکمشتی ءُ یکجاھی ءِ دروشم ءَ درور گندگ ءَ کاینت، اٹلی ءِ زندان ءَ چہ گرامسکی نبشتہ کنت کہ ھیالی چاگرد ءَ class actor ھرکس ءَ ھیالی دود جوڑ کرتگ، ریاست جوڑینتگ ءُ ریاست ءَ را دروشمے داتگ، وھدے اسٹین روکن وتی کتاب
state formation, nation building and mass politics in europe”
ءِ تہ ءَ گش ایت جدیدیں پرانس ءِ آشوب ءُ نپولین جنگ ءُ جدلاں چہ پد سیاسی رھبندانی کمک ءَ آجوئی گیپتگ ءُ ریاست جوڑ کرتگ انت، پہ مادریں وتن ءَ ھب ءُ واھگ گیش بوتگ ایشی ءِ تہ ءَ بیلجیم ءِ نیدرلینڈ ءِ ھلاپ ءَ نوزدہ سد ءُ سی یک ءَ پہ آجوئی ءَ جھد کتگ، لگسمبرگ ءَ ڈچ ءِ ھلاپ ءَ ھژدہ سد ءُ سی یک ءَ ریاستے ءِ جوڑ کنگ ءِ لوٹ کتگ، ناروے ءَ پد ءَ سویڈن ءَ ڈنماک ءِ ھلاپ ءَ نودزہ سد ءُ پنچ ءَ ءُ نوزدہ سد ءُ پازدہ ءَ ھمے پیم ءَ جتائیں ریاستے ءِ جوڑ کنگ ءِ واستا آئیس لینڈ ریاست ءِ جوڑ کنگ ءِ دراج کشیں جھد کہ سئے بھر ءَ انت 1944, 1918, 1903 ءَ سرجم بوتگ ءُ چہ ڈنمارک ءَ آجوئی گیپتگ، پن لینڈ گوں روس ءَ ھوار اَت ءُ وتی ریاست جوڑ کت ءُ جتائیں ملکے ءِ نام ءَ جھان ءِ دیم ءَ اتک ءُ زاھر بوت، وھدے یورپ ءَ اولی جھانی جنگ ءَ پد اسٹریا زورگیر ءِ بھر ءُ بانگ ءِ سبب وجود ءَ اتکگ ءُ پد ءَ آئر لینڈ چہ ءَ برتانیہ ءَ آجوئی گیپت۔
پد ءَ وھدے دومی نیمگ ءَ چارلس اٹلی ءَ گشتگ جنگ ءَ ریاست ودی کتگ ءُ ریاست ءَ جنگ، آئی ءِ رد ءَ ریاستانی اندر ءَ جنگ ءُ جیڑہ، وت ماں وتی جنگ ءُ مڑاں ریاست نزور کتگ ایدگہ راج مھکم جوڑ کتگ انت کہ وتی ریاست ءِ جوڑ کت بہ کن انت پد ءَ دومی کتاب
“tribe and state formation in the middle east”
ءَ نبشتہ انت ڈیھہ یک ھد ءُ سیمسرے ءَ بندوک انت ءُ ایشی ءَ وتی راہ رھبنداں جوڑ کنت وتی دست ءَ کنت، آ ایشی ءِ تہ ءَ قانودی حاکمی، ھیالی چیدگ سازی ءِ بنیات ءَ آئی ءَ منانک ءَ گوں منارین ایت ءُ دیم کار ایت ءُ ھمے ھد ءُ سیمسرانی حاکمی کنگ ءِ واستا منطقی لیکہ دیم ءَ کار ایت۔
کتاب ءِ رد ءَ اپریکہ مڈل ایسٹ ءَ چہ وتی منشا ءَ ارتقائی عمل ءَ چہ بے کاریں رھبنداں چہ در کپتگ انت نوکیں دروشمے ءَ راج ءُ راجدوستی “نیشنلزم” ءِ بنیات ءَ راجی ریاستے ءِ جوڑ کنگ ءَ سوبین بوتگ انت اے کتاب ءَ نبشتہ انت کہ ٹَک ”قبائل“ ریاست ءِ بنکی ارواہ انت ” tribes are precursors of the state” ریاست ءُ ٹک ءَ یک دومی ءِ ھواری ءَ پھر بستگ، بلے وھد ءِ ھمرائی ءَ ٹکاں وتی تاگت ءُ اختیار ریاست ءِ دست ءَ داتگ انت ھمے پیم ریاست چہ ٹکاں گیشتر توان مند بوتگ انت ھمود ءَ کہ ریاستاں ماتانی کرد پیش داشتگ۔
ریاستانی جوڑشت جتائیں راجاں جتائیں رنگاں کار کرتگ آیاں راجدوستی ءِ بنیات ءَ کرد ادا کرتگ، ریاستے ءِ جوڑ کنگ ءِ ھاترا المی انت راج یکجاہ کنگ بہ بیت ابید چہ اے گپ ءَ ریاست ءِ پندلانی شکار بہ باں راج ءَ وتی ماں وتا ائید ءِ ھیراتی ئیں پس ءِ وڑ ءَ بھر ءُ بانگ بہ کنیں، بلوچ راجی جنز اوں وتی ریاست ءِ جوڑینگ ءُ ریاست ءِ جوڑشت ءِ جنز انت ایشی ءِ تہ ءَ زورگیر ءِ سرجمیں امُر بلوچ راجی جنز ءِ دیم ءَ یک کرنے یک روچے ءِ برابر ءَ انت، بلوچستان کہ آئی کوھنیں کرنی ئیں راجدپترے دار اِیت، ایشی ءِ دیم ءَ پاکستان ءِ اُمر یک روچے ئیگ انت پاکستان ءَ را انگریزاں وتی نپانی ھاترا جوڑ کرتگ دانکہ اے دمگ ءِ تہ ءَ پراکسی ءِ ودی کنگ ءُ جوڑ کنگ ءِ کردار ادا بہ کنت۔
ریاست ءِ جوڑ کنگ ءِ ھاترا المی انت کہ بلوچ وتی گوں راجدپتر ءُ ربیدگ گوں وتی بامردانی دوداں ھمگرنچ بہ بنت، زوراک ءِ زورگیری ءِ مائینڈ سیٹ ءُ زہنیت ءَ چہ در کپگی پھکیں بلوچ بوھگ ءُ وتی ریاست جوڑ کنگی انت بلوچ راج ءِ جیڑہ (ٹک) قبائیلیت، لسانیت، مذہبیت ءُ علاقائیت نہ انت بلکیں زورگیریں پاکستان ءُ آئی مائینڈ سیٹ انت چش کہ بلوچ راجی جنز ءُ بلوچ ریاست ءِ جوڑ بوھگ ءَ دیم ءَ چو تلار ءَ مِک انت ءُ اے تلار ءَ پروشگ راہ ءَ دور کنگ ءَ چہ پیسر ریاست ءِ جوڑ بوھگ نہ بوتگیں گپے۔
کجام ھم ریاست ءَ بچار ئے آئی مستریں جیڑہ کرپشن ءُ وتی ھاندان ءِ دیما آرگ ءُ بستار دیگ انت، اداراھانی پشت جنگ ءُ وت ماں وت جیگ پہ جیگ بوھگ انت، ناکہ علاقہ پرستی نا پارٹی بازی ءُ قبائلیت انت، اگاں مرچی راجی جنز ءِ جیڑہ ھمے بہ بنت ءُ بانداتیں آجوئیں بلوچستان چہ چاڈ، سوڈان، شمالی کوریا ءَ چہ گنتر بیت، اگاں اے جیڑھانی گیش ءُ گیواری راجی جنز ءِ آجوئیں ریاست ءِ نیم البدل انت، آیوکیں بلوچستان ءَ وتی ھاندان دیم ءَ آرگ ءُ بستار دیگ چشیں جیڑھاں چہ پلگار بیت ءُ راجی ادارھانی پادمالی ءُ شھیدانی کربانی ءَ چہ بلوچ ءِ ریاست جرمنی، جاپان ءُ سنگاپور ءَ چہ گیش وشھال بیت، اگاں زورگیر ءِ ھمے ودی کرتگیں نادراھیاں نہ رک اتاں ھزاراں مردمانی کربانیاں پد اوں بلوچ راجی جھد ءَ ھما یکیں جاہ ءَ اُوشت ایت۔
وھدے مردماں شعور ءُ زانت، سرپدی ءُ بیداری ءِ کمی بیت گڑا زورگیر ءُ زورگیر ءِ پروپکنڈہ ءِ شکاریں مردم لس مردماں وتی شکار جوڑ کن انت ءُ کسانیں جیڑھاں مزنیں جیڑہ جوڑ کن انت مردمانی دلگوش ءَ زورگیر ءُ بلوچ ریاست ءِ جوڑینگ ءَ چہ دور کن انت ءُ کسانیں جیڑھانی نیمگ ءَ دلگوش گور کنائین انت ایشی ءِ تاوان راجی جھد ءَ بیت، اگاں مرچی ما یک راجے ءِ رنگ ءَ یکجاہ نہ بوتیں، nepotism( نیپوٹزم بزاں وتی سیاد ءُ وارساں بستار دیگ ءُ جوانیں مقاماں سر کنگ) ءُ Legacy Milking (لیگیسی ءِ لس بزانت بن پیرکی یا میراسی مال ءُ مڈی) بلوچ راج ءَ چرے پگر ءَ مارشت ءَ چہ در بہ کنیں راجی جنز وت پہ زورگیرں ریاست ءَ وت سر دردے جوڑ بیت، چیلنجے ءِ ھواری ءَ دنیا ءِ دیم ءَ آجوئیں ڈیھے ءِ درورے بیت پرچا کہ راجی جنزانی تہ ءَ جھدکار کاینت جوانیں جھدکار راج ءِ آیوکیں پدریچ ءَ جوانیں راہ ءُ راھبندے دے اَنت راجدپتر سازیں ”لیگیسی“ پہ راج ءَ یل دے انت ءُ رو انت۔
ھمے وڑ ءَ جارج واشنگٹن، لی کون یو منڈیلا ایشاں وتی راج ءَ را جوانیں سوچ ءُ پگر ءِ ھمراھی ءَ جوان ءُ تچکیں راھے گچین کتگ داتگ مرچی چار سد سال ءَ پد یک ھزار ءَ امریکن پدریچ جارج واشنگٹن ءِ پگر ءُ سوچ ءُ آئی گچین کرتگیں راہ ءِ سبب ءَ وشھال انت چوناھا لیڈر چار سد سال پیسر رپتگ آئی لیگیسی ءُ آئی گچین کرتگیں راہ سبب ءَ آ داں مرچی اوں زندگ انت۔
ھمے وڑ ءَ میگنا کارٹا وڑیں رھبند برتانیہ رھشون ءَ 1215 ءَ داتگ بلے مرچی اوں برتانیہ ءِ دوازدہ ھزار ءَ گیش پدریچ چہ ھمے پروگرامانی سبب ءَ وشھال انت وھدے اپریکہ، شمالی کوریا، اوگانستان چاڈ وڑیں ڈیھاں مردم زورگیر ءِ گلامی ءَ در کپگ ءَ رند اوں وشھالی ءَ چہ گستا انت انچش کہ بلوچستان چہ یکے امریکہ سپر بہ کنت، پرچا کہ اود ءَ لیڈرشپ ءُ وژن نہ بوھگ ءُ زانت ءُ پگر ءِ نہ بوھگ ئے سبب ءَ پروگرام نیستی ءُ راہ ءُ منزل گیشینگ ءَ ابید آیاں دگرانی لیگیسی زرتگ وتی ھزاراں مردم کوشارینتگ انت وتی واستا کرپشن ءُ نپوٹزم راہ گچین کتگ وت اوں مرتگ انت بلے وتی ھوار ءَ آیوکیں پدریچ گژنگی، بزگی ءُ بے روزگاری ءَ نپس گیریں چات ءَ دور داتگ انت، کسے ءَ اوں ریاستے ءِ جوڑشت ساھتاں یا رند ءَ جوانیں کشکے یا ریاست ءَ را پروگرام داتگ آ لیڈرشپ ءِ بیرانی ءَ پد ھزارانی کساس پدریچ آباد ءُ وشھال انت، ھما مردم کہ ”کرپشن“ ءُ ”نیپوٹزم“ یا ”لیگیسی دگرانی زرتگ“ چہ آیانی ریاست ءِ جوڑشت ءَ یا جوڑشت ءَ پد ردیں راہ گچین کنگ ءِ سبب ءَ آیانی پشتکانی پشتک بزگ ءُ ازاب انت۔